BIOLOJİ-BİLİM - ÜREME
   
UZMAN BİYOLOJİ ÖĞRETMENİ SELAHATTİN ARAS TARAFINDAN HAZIRLANAN BİYOLOJİ ALEMİNE HOŞGELDİNİZ
  HAKKIMDA
  ANA SAYFA
  BİYOLOJİ.9.(YENİ SİSTEM)
  BİYOLOJİ-10
  => CANLILARDA ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ
  => ÜREME
  => EKOLOJİ
  BİYOLOJİ.11.(YENİ SİSTEM)
  BİYOLOJİ-12
  DERS ANLATIM VİDEOLARI
  yazılı soru-cevapları
  ONLİNE BİYOLOJİ TEST
  BİYOLOJİ SÖZLÜĞÜ
  ÖSS BİYOLOJİ İLE İLGİLİ ÇIKMIŞ SORULAR
  SİGARA VE ZARARLARI
  DÜNYA AIDS GÜNÜ
  İLETİŞİM
  YILLIK PLAN VE ZÜMRE TOPLANTILARI


                         ÜREME
     Canlının temel yapı birimi hücredir. Hücreler bağımsız olmakla beraber, birlikte iş görmek için özelleşmiştirler.
 Hücre bölünerek kalıtım materyalini dölden döle taşırlar.
Hücre şu sebeplerden dolayı bölünürler.
Hücre, hacım-yüzey oranının bozulması. Sitoplâzma- çekirdek arasında ki hacim oranın bozulması,
Çekirdeğin bölünme emrini vermesi ile bölünür. .

 HÜCRE   BÖLÜNMESİ
 Bir hücrede bölünme birbirini takip eden iki safhada incelenir.
1. inter faz veya Hazırlık safhası.
2. bölünme evresi .
İnter faz evresi bazı hücrelerde çok kıssa sürer. Örnek bakteri hücrelerinde 20 dakikadır. Bazı hücrelerde ise çok uzun sürer. Örnek sinir hücrelerinde ömür boyudur. Bu evrede hücreler kendilerine özgü yaşamsal olaylarını yürütür.
Hücrelerde görülen canlılık olaylarından bazıları
 1-Madde alış- verişi   
2-Anabolik ve katabolik reaksiyonlar    
3-Organ el oluşumu
4-Çok hücrelilerde dokusal işlevler       
5-Büyüme ve farklılaşma                      
6-DNA ve RNA sentezi  
Bölünme yeteneği olan hücrelerin inter fazında görülen en önemli olay DNA sentezidir . Bölünebilen hücrelerde gerek inter fazda ve gerek bölünmede değişik olayların gerçekleştiği alt evreler vardır.Bunlar:
MİTOZ BÖLÜNME
Mitoz bölünme bütün Ökaryot hücrelerde görülür.Bir hücrelilerde üreme Faaliyetlerini Çok hücrelilerde ise onarım, yenilenme, büyüme faaliyetlerini gerçekleştirir.
Mitoz bölünme İnterfaz safhası ile başlar bölünme ile devam eder.

Mitoz bölünme İnterfaz safhası ile başlar bölünme ile devam eder.



1-İnter fazda:   G1 – S  – G2  evreleridir.
2-Bölünme (Mitoz): Profaz – Metafaz – Anafaz – Telofaz evreleridir.
Bölünebilen hücrelerde interfazda görülen olaylar şunlardır:
1-Bazı organ ellerin sayısı artırılır. Örnek: Mitokondri, santrozom vb.
2-Yapısal ve işlevsel proteinlerin oranı artırılır.
3-Bölünmede görev alacak enzimler sentezlenir.
4-ATP sentezi artarak yedeklenir.
5-DNA sentezi gerçekleşir.
6-Bu evrede DNA molekülü aktif olup hücredeki yaşamsal olayları kontrol eder.

  
İNTERFAZ 
a) G1 evresi:
1-Metabolik olaylar yoğun bir şekilde sürer.
2- Madde alış verişi , sentez ve yıkım reaksiyonları , organ el yapımı, RNA sentezi  ve dokusal işlevlerin en üst düzeyde devam ettiği evredir.
3- En uzun evredir.Bu evrede bölünebilen hücrelerde büyüme gerçekleşir.
4- Bölünme yeteneklerini kaybeden hücreler yaşam ve faaliyetlerini bu evrede  gerçekleştirirler. Örnek:Kas ve sinir hücreleri bu evrede varlıklarını sürdürürler.
5-Bu evrede hücrede kromozom yapısı 2n2c dir. ( takım sayısı 2. Kromatin sayısı ise2 dir.)
 b) S   evresi:
1-DNA’ nın eşlendiği ve kromatin sayısının iki katına çıktığı evredir.
2-Protein sentezinin en yoğun şekilde gerçekleştiği evredir.
3-Santrozomların eşleşmesi emri bu evrede verilir.
4-Bu evrenin sonunda hücrenin kromozom yapısı 2n4c dir.(Takım sayısı 2, kromatin sayısı ise 4 tür.)
 
c) G2  evresi:
1-Bölünme ile ilgili enzimler sentezlenir.
2-Organ el sayısı artırılır.
3-DNA sentezi durmuştur ancak RNA sentezi devam eder.
4-Santrozomların sentezi bitmiş ve oluşan  santrozom çifti zıt kutuplara hareketlenir.
5-Bu evredeki hücrenin kromozom yapısı iki katına çıkmıştır.Kromatin sayısı bununda iki katıdır
 
   Kısaca  İNTERFAZ SAFHASIında; Kromozomlar(DNA) kendini eşler ve iki katına çıkar kısalıp kalınlaşarak belirgin hale gelir.Kendini eşleyen kromozomların her birine kromatin denir.Bu kromatinlerin her biri yavru hücrelere geçer.Yavru hücrelerde kromozom adaylarıdır.
   ATP,Protein,enzim gibi maddelerin miktarı iki kat artar.Sentrioller kendini eşler(Hayvan hücrelerinde).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hücre bölünmesi iki ayrı hücre kısmının bölünmesi ile gerçekleşir:
1-Karyokinez
: Çekirdek bölünmesi.
2-Sitokinez:     Sitoplazma bölünmesi. Sitokinez olayı bitki ve hayvanlarda farklı şekillerde gerçekleşir.
a)Hayvanlarda: Ortadan boğumlanarak gerçekleşir.
b)Bitkilerde:      Orta lamel oluşumu ile gerçekleşir.
 
B-Mitoz bölünme evreleri 
 a)Profaz
1-Nukleus zarı ve endoplazmik retikulum zarı erir.
2-Kromozomlar kısalır ve kalınlaşır.
3-Santrozomlar zıt kutuplara hareket eder.
4-Nucleolus kaybolur.
5-Kutuplardan merkeze iğ iplikleri oluşur.
  b)Metafaz
1-Kromozomlar iyice kısalıp kalınlaşırlar.
2-Kardeş kromatidler sentromerler vasıtası ile bir arada tutulurlar.
3-Kromozomlar ekvatoral düzlemde yan yana dizilirler.
4-Kromozomlar sentromerleri ile iğ ipliklerine tutunurlar.
   c)Anafaz
1-İğ ipliklerinin kasılma ve gevşeme hareketleri ile kardeş kromatidleri bir arada tutan sentromeri parçalar.
2-Kardeş kromatidler birbirinden ayrılır ve zıt kutuplara taşınır.
  c)Telofaz
1-Kromozomların hareketi bitmiştir.
2-Kromozomlar helixlerini çözerek kromatin iplikler haline döner.
3-Nucleolus (Çekirdekçik) şekillenir.
4-RNA ve protein sentezi başlar.
5-İğ iplikleri kaybolur.
6-Nukleus zarı oluşmaya başlar ve endoplazmik retikulumlar şekillenir.
7-Hücrede yaşamsal olaylar yeniden başlar.
8-Sitokinez gerçekleşir ve bölünme sonlanır.

 
 
 
 1.EŞEYSİZ ÜREME
                         Tek ata vardır
                        Mekanizması mitoz bölünmedir
                         Oluşan yeni canlılar bütün özellikleri ile birbirlerine ve ata canlıya benzerl                        
           
Hızlı üreme şeklidir
                       İlkel üremedir
                      Cinsiyet yoktur
  Canlılığın çeşitlenmesi olmaz
  Evrime katkısı yoktur.
 Döllenme olmadan çeşitli yollarla yeni bireylerin oluşmasıdır.
Oluşan yavrular, ataları ile aynı genetik yapıdadır.
Temel olarak mitoz bölünmedir. Tek hücrelilerde, Bitkilerde görülür. 
Oluşan yavrular yeni ortamlara adapte olmazlar. Dört farklı şekilde görülürler.
           1.Bölünerek.
           2.Sporla.
           3.Tomurcuklanma.
           4.Vejatatif üreme.
              1.Bölünerek üreme:
                         Tek hücrelilerde görülür(Bakteriler ve protistalar)
                        Mitozla gerçekleşir
                       Çok hızlı gerçekleşir
Örn:Paremecium,amip,euglena vb.
Bakteri, mavi yeşil alg, bazı protistislerde görülür. Hücre mitoz ve amitoz bölünme görülür. Önce çekirdek sonra sitoplâzma bölünür. Oluşan iki hücrenin genetik yapıları aynıdır. Bunlarda atalarının aynasıdır. Sitoplâzma farklı olduğu için büyüklükleri farklıdır. Paremesyum enine, Öglena boyuna, Amip ise her yönde bölünür.
2.Tomurcuklanma:
                         Ana canlının vücuduna ait dokusal bir kısmın yeni bir  canlı haline dönmesi şeklinde gerçekleşir
                         Bire mayası,süngerler,sölentereler,Gözyaşı bitkisi gibi canlılarda görülür
                         Oluşan yeni canlı biri süre sonra ana canlıdan ayrılıp bağımsız canlı olabilir
                         Oluşan canlılar ana canlı ile beraber koloniler oluşturabilirler(Polipler)
       Oluşan kolonilerde hücreler arası işbölümü yoktur.
Örn:Sünger,hidra,Gözyaşı bitkisi vb.
 
 3.Sporla üreme:
                         Spor adı verilen özel üreme hücreleri ile gerçekleşir
                        Olumsuz koşullara dayanıklı özel üreme hücreleridir
                         Sporlar sporozooalar,mantarlar ve çiçeksiz bitkilerde görülür
                         Sporlar haploid canlılarda(alglerde vb.)mitozla, diploid canlılarda bitkilerde mayozla oluşur.
                        Sporlar döllenmeden gelişerek yeni canlılar oluşturur
                         Üç değişik özellikte spor vardır
                                         Endospor:Bakteriler                                       
                             
Ekzospor:Mantarlarda
                                         Zoospor:Alglerde
Not:Endospor üremede rol almaz
 3.METAGENEZLDöl almaşı: Eşeysiz üremeyi eşeyli üremenin takip etmesi canlının hayat devrini oluşturduğu durumdur. Tek hücrelilerde ve tohumsuz(çiçeksiz) bitkilerde görülür.
 
 Yeşil alglerde Haploit(n) kromozom taşıyan hücreler algleri oluşturur. Haploit evre baskındır. Diploit evre yalnız zigottun oluşumudur. Mayoz bölünme sonunda oluşan gametler mitoz bölünme geçirerek gelişir ve gametler oluşur.
 Ulotriks bitkisinde Monoploid olan spordan eşeyli çoğalmada olduğu gibi izogametler birleşerek zigot oluşur. Gametlerin oluşumu eşeysiz üreme Zigot oluşumu ise eşeyli üremedir. Oluşan zigot hemen mayoz bölünme geçirerek sporları oluşturur. Sporlar çimlenerek erkek ve dişi gametofit leri oluşturur Gametofit bitkiler gametleri meydana getirir.
 Sporofit bitki. Spor oluşturan.
Gametofit: Gamet oluşturan bitkidir.
Kara yosunlarının hayat evresinde, Eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini, periyodik olarak izler. Buna döl almaşı denir Zigottan spor ve Sporofit bitki oluşur. Monoploid olan gövde uçundan erkek ve dişi gametleri oluşturacak sporlar gelişir. Bu sporlar mayoz bölünme geçirir sonra çimlenerek erkek ve dişi gametofitleri oluşturur. Bunlardan argenogium gameti oluşturur. Bu gametler birleşerek zigottu oluşturur. Dişi anteridyum ise erkek gametleri oluşturur. Bu gametler birleşerek zigotu oluşturur. Sporların mayoz bölünmesi ile eşeyli üreme başlamıştır. Gametlerin gelişimi eşeysiz üremedir.
               Sporlar                          Erkek gamet(n)
                                                                               Sperm
 Mayoz bölünme                 Dişi gamet(n)                 
                                                                                        Zigot
Sporofit(2n)                                Yumurta                     
                                                                                  Erkek gametofit
                   (Dişi gametofit üzerinde bulunan Dişi Gametofit
                     Zigottan( 2n) Sporofit gelişir. Bitkinin
                     Kendisi (n) gametofittir.
 
 Eğrelti otlarının hayat evresinde büyük yapraklı bitki Sporofit evreyi oluşturur. Bu yaprakların alt yüzeylerinde sporlar olur. Yere düşen sporlar çimlenir ön çimlenme (protallus) bitkisini oluşturur. Protallus bitki eğrelti otunun gametofit evresidir. Protallusun ortasından anteridyumlar içe doğru kısmından ise arkegonumlar oluşur. Arkegonum bir yumurta oluştururken anteridyum çok sayıda sperm oluşturur. Spermler g yumurtayı döller. Zigot oluşur. Protallus zigota embriyo gelişimi için su, besin sağlar. Embriyo gelişerek Sporofit bitkiyi oluşturur. Sporofit bitki spor oluşturmaya hazır hale gelir.
                                        ARKEGONYUM                Yumurta hücresi(mitoz bölünme)(n)
    Spor(n) Protal(n)
         Zigot(2n)
                                         ANTERİDYUM          Sperm hücresi(mitoz bölünme ile)(n) 
                                
         Eğrelti otları(2n)
 
                                                                                     Spor keseleri
         Mayoz bölünme-
 
 
 
 

 
         Spor(n)
Hermofroditizm: Bazı bitki ve basit yapılı hayvanlarda erkek ve dişi eşey hücreleri aynı birey üzerindedir. 
 
 
 
4.Vejatatif üreme:
                         Ana canlının vücudundan ayrılan bir parçanın eksiklerini tamamlayarak yeri bir canlı haline gelmesi şeklinde görülür
                       Planaria,deniz yıldızları vb. omurgasızlarla,çiçekli bitkilerde görülür
                        
 
RejenarasyonLFragmantasyon).Fragmantasyon yeteneği ile hayvanlardan kopan parçaların tamamen yenilenerek oluşmasıdır. Bu eşeysiz üremedir. Karaciğer ve dil de kopan kısımlar tamamen yenilenir. Kas deri kemiklerde ise onarım vardır. Denizyıldızında kopan kısım yenilenir. Midye istiridye ve Solucanlarda yenilenme var.
Rejenarasyon olayı ise bazı doku ve hücrelerin kendini yenilemesidir. Hücre bölünmesi, büyüme, farklılaşma görülür. Sinir dokuda yenilenme yok.
Rejenarasyon yeteneği yüksek canlılarda görülür Vegetatif üremenin tercih edilme nedenleri                                        
                                     
Hızlı üreme şeklidir
                                         Karakterlerin korunmasını sağlar
                                         Tohumla üreme yeteneği olmayan bitkilerde üremeyi sağlar
           
Çiçekli bitkilerde ana bitkiden ayrılan bir kısım veya tomurcuk gelişerek yeni bitki oluşur.Buna çelikle üremede denir.
Çelikler ana bitkiden ayrıldıktan sonra toprağa daldırılarak kök salmaları sağlanır.Bu köklenmiş al veya dalcıklar yeni bitki oluşur.
a.Gövde yumruları ile: Patates yumruda bulunan gözler çimlenerek yeni patates oluşturur.
b.Sürünücü gövde ile: Çilek bitkisinin sürünücü gövdesinde bulunan stolon denen yapılar toprak üzerinde belirli aralıklarla kök salarak yeni bitki oluşturur.
c.Rizom ile üreme: Kalın kök şeklinde gövde uzantısıdır. Gövdenin altından başlayan rizomlar yeraltında uzamasıyla devam eder ve uygun ortam bulduğunda yeni bitki oluşturur. Muz bitkisi bu şekilde çoğalır. Bu bitkilerin tohumları yoktur. Soğan, Zambak, Lale bu şekilde ürer.
d.Çelikle üreme: Bir çok ağaçların dal ve dalcıkları toprağa daldırılırsa yeni bitkiler oluşur. Çelik kök salarak su ve mineral ihtiyacını karşılamaya çalışır. Kavak, elma, ayva, erik, kiraz. v.b bu yolla çoğalır.
e.Daldırma ile üreme: Ana bitkiden dal koparılmadan bir kısmı toprağa gömülür. ucu açıkta hava alacak şekilde bırakılır. Kök saldıktan sonra kesilir yeni bitki oluşur. Üzüm, muz, portakal bu yolla ürer. Bu bitkilerde tohum oluşumu yok veya güçtür.
Patates gözlerine nodyum denir. Çiğer otlarında yapraklarda oluşan gamma denilen yapılar bitki oluşturur.
Kalıtsal mutasyonlar eşeysiz üremede mutasyonlarla oluşur. Çeşitlilik bu şekilde oluşur.
 
 
 
 
                         MAYOZ BÖLÜNME
Bir birini takip eden iki mitoz bölünmedir. Üreme hücrelerinde görülür. Gamet adı verilen üreme hücreleri oluşur. Kromozom sayıları yarıya indirilerek nesillerde kromozom sayısı sabit tutulur. Biyolojik çeşitlilik olur.(yeni genetik yapıda)Sadece üreme hücrelerinde görülür. Başlangıçta profaz safhasında kromatitlere ayrılan kromozomlar arasında parça değişimi olur. Buna krosing over denir. Çeşitliliğe bu olay neden olur.
 
 Eşeyli üreyen canlılarda gametlerin(üreme hücreleri) oluşumunu sağlayan özel bölünmedir.Eşeyli üreyen canlılarda kromozom sayısının artışını önler.Nesilden nesile kromozom sayısı sabit kalır.
 Dişi bireyin ovaryumlarında(yumurtalık) yumurta oluşur.Erkek bireylerin testislerinde sperm oluşur.Bunlara gamet veya üreme hücresi denir.Gametler Homolog kromozomlardan birini taşır.(Bir anadan bir babadan gelen vucut hücrelerinde karşılıklı yer alan kromozomlar).
 Mayoz bölünme ile Türlerde kromozom sayısı sabit tutulur.Çeşitlilik olabilir.
 Mayoz bölünme sadece üreme ana hücrelerinde görülür. Bir hücreden 4 hücre oluşur.oluşan hücreler gametlerdir.Gametlerin kromozom sayısı yarıya inmiştir.(Diploit ana hücrelerden haploit gametler oluşur)
 
 Mayoz bölünme ard arda görülen hazırlık ve bölünme safhalarıdır.                                              
 HAZIRLIK SAFHASI=İNTERFAZ SAFHASI: Üç evrede incelenir.1.G1 evresi 2.S evresi 3.G2 evresi
 İNTERFAZ 
a) G1 evresi:
1-Metabolik olaylar yoğun bir şekilde sürer.
2- Madde alış verişi , sentez ve yıkım reaksiyonları , organ el yapımı, RNA sentezi  ve dokusal işlevlerin en üst düzeyde devam ettiği evredir.
3- En uzun evredir.Bu evrede bölünebilen hücrelerde büyüme gerçekleşir.
4- Bölünme yeteneklerini kaybeden hücreler yaşam ve faaliyetlerini bu evrede  gerçekleştirirler. Örnek:Kas ve sinir hücreleri bu evrede varlıklarını sürdürürler.
5-Bu evrede hücrede kromozom yapısı 2n2c dir. ( takım sayısı 2. Kromatin sayısı ise2 dir.)
 
 b) S   evresi:
1-DNA’ nın eşlendiği ve kromatin sayısının iki katına çıktığı evredir.
2-Protein sentezinin en yoğun şekilde gerçekleştiği evredir.
3-Santrozomların eşleşmesi emri bu evrede verilir.
4-Bu evrenin sonunda hücrenin kromozom yapısı 2n4c dir.(Takım sayısı 2, kromatin sayısı ise 4 tür.)
 
c) G2  evresi:
1-Bölünme ile ilgili enzimler sentezlenir.
2-Organ el sayısı artırılır.
3-DNA sentezi durmuştur ancak RNA sentezi devam eder.
4-Santrozomların sentezi bitmiş ve oluşan  santrozom çifti zıt kutuplara hareketlenir.
5-Bu evredeki hücrenin kromozom yapısı iki katına çıkmıştır.Kromatin sayısı bununda iki katıdır
 
   Kısaca  İNTERFAZ SAFHASIında; Kromozomlar(DNA) kendini eşler ve iki katına çıkar kısalıp kalınlaşarak belirgin hale gelir.Kendini eşleyen kromozomların her birine kromatin denir.Bu kromatinlerin her biri yavru hücrelere geçer.Yavru hücrelerde kromozom adaylarıdır.
   ATP,Protein,enzim gibi maddelerin miktarı iki kat artar.Sentrioller kendini eşler(Hayvan hücrelerinde).
 
 
 
 
 
 
BÖLÜNME EVRESİ(KARYOKİNAZ) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
PROFAZ.1 EVRESİ:
1-Sentrioller kutuplara hareket eder.
2-Nukleus zarı ve e.r. zarları erimeye başlar.
3-İğ iplikleri oluşmaya başlar.
4-Kromozomlar kısalıp kalınlaşmaya başlar. Ancak profaz-1’ de Mitoz profazında ve profaz-2 ‘de görülmeyen bazı özgün olaylar ve kromozomların özel davranışları vardır. Bu nedenle  profaz-1  kendi içinde beş alt evrede incelenir.
 
Kendilerini eşleyen homolog kromozomların her biri kromatitlerine ayrılır.
Homolog kromozomlar dörtlü kromatit durumunda görülür.
Bu dörtlü kromatitli duruma Tetrad durumu denir.
Bu durumda sarmal halde olan kromatitler birbirine değebilir.
Kromatitlerin birbirine değdiği yere sinaps (değme noktası) denir.
Bu değme noktalarında kromatitler arasında parça değişimi olabilir.
Kromozomlar arasındaki parça değişimine krossing-over denir.
Türlerde olan Krossing-over gen diziliminde farklılık oluşturduğundan canlılarda çeşitliliğe neden olur.
İki gen arasındaki uzaklık arttıkça krossing-over ihtimali azalır.Yakın genler arasında ise artar.
Türlerde olan krossing-over farklı çevre koşullarına adapte olmayı sağlar.
Aynı tür içinde meydana gelen küçük değişikliklere Varyasyon denir.
Varyasyonlar tür içi, değişimleri ve çeşitliliği artırır.
 Profazın sonuna doğru kendini eşlemiş olan Sentrioller karşılıklı kutuplara çekilir.Ve aralarında iğ ipliği oluşur. Çekirdek zarı kaybolur.Çekirdekçik kaybolur.
 
 
b)Metafaz-1
1-Homolog kromozomlar (Tetratlar halinde) ekvatoral plak üzerinde karşılıklı dizilirler.
2-Her kromozom sentromeri ile iğ ipliklerine tutunurlar
c)Anafaz-1
1-Homolog kromozomlar iğ iplikleri ile zıt kutuplara doğru çekilirler.
2-Kardeş kromatidleri bir arada tutan sentromerler parçalanmamıştır.
3-Kiyazmalar kromozomların ucuna doğru kayarak ortadan kalkar.
4-Anne ve babadan  gelen kromozomların kutuplara taşınması rasgele olur buda çeşitlilik nedenidir.

d)Telofaz-1
1-Kromozomlardaki helixler çözülür.
2-Nukleus zarı belirginleşir.
3-Sitokinezle iki hücre oluşur.
4-Oluşan hücrelerin kromozom yapısı  n2c dir.
5-Erkeklerde sekonder spermatositler oluşur.
6-Dişilerde ikincil oosit ve birinci kutup hücresi meydana gelir.
7-Mayoz geçiren bazı hücrelerde Nukleus zarı oluşmaz ve kromozomlar helixler çözülmez.
Ara İnterfaz:Nucleolus görülmez,DNA ve RNA sentezi görülmez. Hücredeki hazırlıklar tıpkı önceki inter fazın devamı gibidir.
B)Mayoz-II
Kardeş kromatidlerin ayrılmasını sağlayan ikinci bölünme evrelerine Mayoz-2 evreleri denir. Mayoz inter fazında görülen olaylar mitoz inter fazı ile aynıdır.
a)Profaz-II
1-Birinci bölünmede oluşan iğipliklerine  dik olarak iğ iplikleri oluşur.
2-Oluşmuşsa Nukleus zarı kaybolur.
3-Helixlerini çözen kromozomlar tekrar helixlerini oluşturur.
-IIb)Metafaz
1-Kromozomlar ekvatoral düzlemde yan yana dizilirler
2-Kromatidler sentromerleri ile bir aradadır
3-Kromozomlar sentromerleri ile iğ ipliklerine tutunurlar
c)Anafaz-II
1-İğ ipliklerinin itme ve çekme hareketi ile sentromerler parçalanır.
2-Birbirinden ayrılan kardeş kromatidler zıt kutuplara gider

d)Telofaz-II
1-Kutuplara çekilen kromatidler helixlerini çözerek kromatin iplik haline geçerler
2-Nukleus zarı oluşur.
3-İğ iplikleri kaybolur
4-Sitokinezle iki toplam dört hücre oluşur.
5-Oluşan hücrelerde ana hücrenin yarısı kadar kromozom dolayısıyla DNA vardır
6-Oluşan hücrelerdeki kalıtsal materyal hem profaz-1 de gerçekleşen krossing-over hemde Metafaz-1 deki homolog kromozomların diziliminin rasgele olmasından dolayı farklıdır
7-Oluşan hücreler erkekte spermatid, dişilerde ise oosit  denir

Mayoz Bölünmenin temel özellikleri:
Eşey ana hücresi ve spor ana hücrelerinde görülür.
Bölünme sonunda gamet ve sporlar oluşur.
Kalıtsal çeşitlilik nedenidir.Oluşan hücreler kalıtsal olarak birbirinden farklıdır.
Eşeyli üremenin temel mekanizmasıdır.
Hem homolog kromozomlarda hemde kardeş kromatidlerde ayrılma görülür.
Sinaps, tetrad ve krossing-over görülür.
Mayoz geçirmiş hücre tekrar mayoz geçiremez ancak mitoz geçirebilir.
 Sonuçta bir hücreden 4 hücre oluşur.
Diploit hücreden 2n 4 tane haploit n hücre oluşur.
Bu hücrelere gamet denir.
Erkeklerde sperm kadınlarda yumurta hücresi oluşur.
Su yosunlarında döllenmeden sonra Mayoz bölünme olur.Su yosunu ve kara yosunlarında Eğrelti otlarında gametler mitoz bölünmeyle de oluşur.
Erkek arılarda ise gametler mitoz bölünme ile oluşur.
Çiçeksiz bitkilerde Mayoz bölünme ile gamet değil spor oluşur.
Su yosunlarında döllenmeden sonra zigot(spor) Mayoz bölünme ile gametler oluşur.
  
Mayozun evrimsel önemi:
1-Krossing-overle kalıtsal çeşitlilik sağlar
2-Kromozom sayısını yarıya indirerek, döllenme sonunda türe özgü kromozom sayısının sabit kalmasını  sağlar.
 
 
 
 
 
               
                       EŞEYLİ ÜREME
                        Temel mekanizması: Mayoz ve döllenmedir
                         Aynı türün farklı cinsiyetine sahip iki bireyin oluşturduğu gametlerin birleşmesi ile gerçekleşir
                         Canlılarda çeşitliliğin artmasına neden olur
                       İleri (Gelişmiş) üreme şeklidir
                         Bakteriler,silliler,volvox,mantarlar,bitkiler ve hayvanlarda görülür
                        Yeni kalıtsal kombinasyonların oluşumunun nedenidir
                         Eşeyli üremede 3 olay olur
1-Gamet ve gametlerin oluşumu:Mayoz
2-Gametlerin birleşmesi:Döllenme
3-Döllenme ile oluşan hücre:Zigot
 
 
İki farklı bireyin üreme hücrelerinin (veya çekirdeklerinin) birleşmesiyle yeni bireylerin meydana gelmesidir. Eşeyli üremenin temel özelliği mayoz bölünme ve döllenmedir.
Eşeyli üreme ile çeşitlilik olur.
Eşey üreme hücrelerine gamet denir.
Farklı eşeydeki gametlerin birleşmesine döllenme denir.
Gametler mayoz bölünme ile olur.İki farklı atadan iki farklı gamet oluşur.
Dolayısıyla yeni genetik yapıya sahip bireyler oluşur.
Bu ise çeşitliliği sağlar Bu bireyler ortama dayanıklıdırlar.
Üreme organlarına gonot denir.

Erkek ve dişi üreme organları aynı bireyde ise hermofrodit canlı denir Farklı bireylerde ise ayrı eşeyli canlılar denir.
Ürem gametlerin yapılarına göre 6 çeşittir.
A-İzogami: Dişi ve erkek gamet arasında fark yoksa  erkek ve dişi gametler yapı ve özelikleri bakımından aynıdır. Gametler morfolojik olarak aynıdır. Mantarlar ve tatlı su alglerinde görülür. Erkek gamet - dişi gamet + ile gösterilir. Örn:Ulotrix
B-Anizogami:Gamet cifti arasında cinsiyeti belirleyen fark varsa.Küçük hareketli sperm ve büyük hareketli yumurta bulunur.Yumurta büyük sperm küçük, her ikiside kamcılıdır. Kara yosunu ve eğrelti otlarında görülür.Örn:eğrelti otu ve karayosunlarda görülür
C-Oogami:Gametler arasındaki fark ileri düzeyde ise.Gametler arasında büyüklük,hareket,sitoplazma içeriği bakımından önemli derecede farklar bulunur.Büyüklükleri ileri derecede farklı olan yumurta ile spermin birleşmesi ile olan üremedir. Yumurta çok büyük hareketsiz ve bol besin taşır. Sperm ise küçük, kamçılı, az besin taşır hızlı hareket eder. Az besin taşıdığı için ömrü azdır. Çiçekli bitkilerde, hayvanlarda ve insanda görülür.
D-Partenogenez: Döllenme olmadan yumurtanın embiryonik gelişim evrelerini tamamlayarak yeni haploid   oluşturması şeklindeki  üremedir.Dişinin üreme hücresinden(n) veya Dişinin yumurta ana hücresinden (2n) olmasıdır.
a.Diploit partenogenez: Yumurta ana hücresi döllenmeden yeni birey oluşur. Su pirelerinde görülür.
 
b.Haploit partenogenez:Mayoz bölünme ile oluşan yumurta hücresinden döllenmeden yeni birey meydana gelir..Bu çanlılarda mutasyon %.100 dür.(baskın veya çekinik gen de olsa).Bu canlılar üreme hücrelerini mitoz bölünme ile oluşturur.Cinsiyet dişi birey tarafından belirlenir.Arılarda görülür.Yumurta döllenir ise dişi(işçi )arı olur.Özel arı sütü ile beslenir ise ana(kraliçe) arı olur.Döllenmemiş yumurtadan ise erkek arı olur.Ana arı olması modifikasyona örnektir.

 E-Konjugasyon :Bakteri hücrelerinde görülen eşeyli üreme şeklidir.Yan yana gelen iki bakteri hücre arasında kurulan sitoplazmik köprü aracılığı ile hücreler arasında gen   alış verişi şeklinde gerçekleşir.Paremecium da görülür. Verilen çekirdek erkek kalan ise dişidir. Bu terliksi hayvanlar Konjugasyon bölünmeden önce mayoz bölünme geçirirler. Yeşil alg ve bakterilerde görülür.
F-Hermafroditlik: Bazı canlılarda tür bireylerinde cins ayrımı yoktur. Tek bireyde dişi ve erkek üreme sistemleri birlikte bulunur.Bu tür canlılara hermafrodit canlı denir. Endoparazitler hariç diğerleri kendi
kendini dölleyemez.Bazılarında sperm ve yumurta aynı zamanda oluşur. Ve birbirini döller.(tenya).Bazılarında erkek ve dişi gametler farklı zamanlarda meydana geldiği için kendi kendini dölleyemez.(toprak solucanı)

 
 
 
 
1 SPERMETOGENEZ: Erkek üreme organı testislerde üreme hücresi spermlerin oluşmasıdır. Spermetogoniumlar(sperm ana hücreleri) mitoz bölünerek çoğalır ve büyür. Primer spermetotitler oluşur. Spermetositlerin her biri mayoz bölünme geçirerek, mayoz I sonunda sekonder spermetotitler oluşur. Bunlarda mayoz bölünme tamamlanarak 4 tane spermetotit oluşur. Bol sitoplâzmalı olan spermetit çekirdeği küçülür, sitoplâzma azalır, Golgi aygıtı organeli spermin baş kısmında bulunur, sentrioller kuyruk kısmında toplanır. Mitokondriler boyun bölgesinde, lizozomlar baş kısımda toplanarak enzimleri ile yumurta zarını delerek çekirdeğin içeri girmesini sağlar. Sentriollerin oluşturduğu kamçı hareketi sağlar.
Spermetogoniumlar—mitoz bölünme---gelişir. Çoğalır.---Prim er spermetotitler---Mayoz bölünme---4 tane hücre(spermetotit) oluşur. Bunların sitoplâzmaları yoğunlaşır. Golgi baş kısmı, sentrioller kuyruk kısmını oluşturur. Bu hücreler spermlerdir.
 
 OOGENEZ: Dişi üreme organı yumurtalıkta yumurta hücresinin oluşmasıdır. Yumurtalıkta oogoniumlar mitoz bölünerek prim er oositler oluşur. Primer oositler mayoz bölünme geçirir. Mayoz I evresinde kalır. Oluşan prim er oositler kız çocuğu doğana kadar bu evrede kalır.(Mayoz. I.prof az evresi)Kız çocuğu eşeysel olgunluğa eriştiğinde mayoz. I sonunda oluşan iki hücre bol sitoplâzmalıdır. Bunlara sekonder oosit denir. Bunlar Folikül denen yapılarla çevrileştir. Sekonder oositlerden küçük olan kutup hücrelerini. Büyük oosit ise eşey hücrelerini(Ootit) oluşturur. Kutup hücreleri kaybolur. Ootit olgunlaşarak yumurtayı oluşturur. Mayoz bölünmede tamamlanmış olur.
Oogonium—Mitoz—iki Oogonium—n...tane primer oosit—biri mayoz bölünme geçirir. Bir büyük bir küçük sekonder hücre oluşur.(mayoz. I. de kalır) eşeysel olgunluğa kadar. Folikül yapısı içinde.---1.Küçük olan mayoz II tamamlanır iki kutup hücre oluşur.2.Büyük olan Mayoz bölünme. II tamamlayarak bir kutup bir yumurta hücresi oluşur. Sonuçta 3 kutup 1.yumurta hücresi oluşur.
 
                       
DEĞERLENDİRME SORULARI
S.1-Aşağıdakilerin hangisi, interfazı tanımlar?
 
A) Çekirdeğin eşlenmesidir
B) Hücre bölünmesidir
C) Çekirdek bölünmesidir
D) Sitoplâzma eşlenmesidir
E) Sitoplâzma bölünmesidir
 S.2-Sitoplâzma hücrenin ekvator bölgesinden dıştan içe doğru “boğumlanarak”bölünen bir hücrede aşağıdaki hangi organel bulunmaz?
 
A) Kloroplast
B) Mitokondri
C) Sentrozom
D) Hücre zarı
E) Çekirdek
 S.3-Aşağıdakilerden hangisi, mitoz bölünme ile sağlanmaz?
 
A) Çiçekli bitkilerde polen oluşumu
B) Gül fidelerinin çelikle üretilmesi
C) Fasulye tohumlarının çimlenmesi
D) Döllenmiş yumurtanın büyüyüp gelişmesi
E) Omurgalılarda yıpranan hücrelerin onarılması
 
S.4-Mitoz bölünme geçirmekte olan bir hücrede 36 kromatit var ise, bu hücrenin haploid kromozom sayısı ne olur?
 
A) 4
B) 9
C) 18
D) 36
E) 72
 
S.5-Mitoz bölünme aşağıdakilerin hangisiyle Mayoz bölünmeden ayrılır?
 
A) Kromozomlar kendini eşler
B) Bölünme sırasında çekirdek ve çekirdekçik kaybolur
C) Birbirini izleyen iki bölünme olayı vardır
D) Diploit kromozomlu iki hücre oluşur
E) Gen çeşitliliğine olanak sağlar
 
S.6-Aşağıda mitoz bölünme ile ilgili evreler karışık olarak verilmiştir.
I-  Eş kromozomların her biri karşılıklı kutuplara çekilir.
II- Kromatitler hücrenin ekvatoral düzleminde dizilir.
III- Kromatin kısalıp kalınlaşarak kromozomları yapar.
IV-  Kromatin ağı, çekirdek zarı, çekirdekçik oluşur, sitokinez görülür.
V- Çekirdek zarı erir, çekirdekçik kaybolur.
 Bu evrelerin oluş sırası hangisidir?
 A) I, III, V, II ve IV 
B) IV, I, II, V ve III 
C) V, II, I, III ve IV
D) III, V, II, I ve IV 
E) II, I, V, IV ve III
 
S.7- 2n=22 olan bir hücre, arka arkaya iki mitoz ve bir mayoz geçirirse kaç hücre meydana gelir ve bunların kromozom sayısı ne olur?
 
A) 2 hücre, 11 kromozom 
B) 4 hücre, 22 kromozom 
C) 8 hücre, 12 kromozom
D) 16 hücre, 11 kromozom 
E) 32 hücre, 22 kromozom
 
 S.8-Bazen mitozdan sonra sitoplâzma bölünmesi olmayabilir. Böylece çok çekirdekli hücreler oluşur.
 
Aşağıdakilerden hangisi buna örnektir?
 
A) Çizgili kas hücreleri 
B) Kan hücreleri 
C) Sinir hücreleri
D) Düz kas hücreleri 
E) Kemik hücreleri
 
 S.9Aşağıdaki olayların hangisinde mitoz görülmez?
 
A) Kanserli hücre çoğalırken 
B) Planaryada kesik yer onarılırken
C) Kurbağa larvası başkalaşım geçirirken 
D) İnsanda gamet oluşurken
E) Kemik iliğinde alyuvarlar çoğalırken
 
 S.10-Mitoz bölünme ile oluşan iki amipte aşağıdaki özelliklerden hangisi kesinlikle aynıdır?
 
A) DNA niteliği ve niceliği
B) Sitoplâzma miktarı
C) Yalancı ayak sayısı
D) Besin kofulu sayısı
E) Mitokondri sayısı
 
 
 S.11-Sitoplâzması ara lamel ile bölünen bir hücrede aşağıdakilerden hangisi görülmez?
 
A) Selüloz çeperin olması
B) Koful özsuyunda boya maddesinin bulunması
C) Sentrozom ların kutuplara çekilmesi
D) Büyük kofulların olması
E) Çekirdek zarı oluşumu
61-Sperminde 8 kromozom bulunan bir hücrede, mitoz bölünmenin
 
anafaz safhasında kaç tane kromatit bulunur?
 
A) 4
B) 8
C) 16
D) 32
E) 64
 
S.12- 38 kromozomlu zigottan meydana gelen kedinin karaciğer ve yumurta hücreleri kaç kromozomludur?
 
A) Karaciğer 2n=38, yumurta n=19
B) Karaciğer 2n=38, yumurta 2n=38
C) Karaciğer n=38, yumurta 2n=19
D) Karaciğer 2n=19, yumurta n=38
E) Karaciğer n=19 yumurta n=19
 
S.13-Bir hücreye “colchicine” denilen bir kimyasal madde verilerek mitoz olayına engel olunabilir, ancak DNA replikasyonu durmaz. Sonuç olarak nukleusun içerdiği DNA miktarı giderek artar ve buna paralel olarak hücrenin de aynı oranda büyüdüğü görülür.
 
Bu neyi kanıtlar?
 
A) Kimyasal maddeler bölünmeyi etkiler.
B)Kimyasal maddeler bölünmeyi etkilemez.
C)Bölünme emri başlamıştır hücre bölünür.
D)DNA kendini eşlemeyi tamamlamıştır.
E)İnterfazı safhası tamamlanmıştır.
  
S.14.Hücre döngüsü ile ilgili hangi ifade doğrudur.
a.Metabolizmanın en hızlı olduğu evre G1,S,G2 evreleridir.
b.DNA miktarında değişme görülmez.
c.Sitogenez esnasında DNA kendini eşler.
d.Kromozomlar en belirgin olarak G1 fazında görülür.
e.G2 evresi sonunda hücre büyüklüğünde değişiklik olmaz.
 
S.15.Mayoz ve Mitoz bölünmenin ortak özelliği hangisidir.
a.Homolog kromozomlar arasında krosing-ower olması
b.Diploit hücreden yine diploit hücre oluşur.
c.Kromozom sayısı yarıya iner.
d.Kromozomlar iğ iplikleriyle kutuplara çekilir.
e.Tetrat meydana gelmesi
 
S.16.Normal sperm hücrelerinde kromozom sayısı 31XY tir. Bu canlı türünün Epitel hücrelerinde kromozom sayısı ne olur.
a.31XY   b.61XY    c.60XY d.62XY e15XY
S.17.2n =16 olan bir canlıda üreme ana hücreleri Mayoz bölünme sonunda sperm hücreleri oluşturur. Sonuçta kaç hücre oluşur kromozom sayıları ne olur.
a.32 kromozomlu 2 Sperm hücresi.
b.16 kromozomlu 4 sperm hücresi
c.8 kromozomlu 4 sperm hücresi
d.8 kromozomlu 2 sperm hücresi
e.16 kromozomlu 2 sperm hücresi
 
S.18.Mitoz bölünme hangi sıra ile olur.
I.İğ ipliklerinin kromatitleri kutuplara doğru çekmesi
II. Sitoplâzmanın boğumlanması.
III. Kromozomların belirginleşmesi.
IV. Kromozomların kromatitleri oluşturması.
V.Çekirdek zarının erimesi.
a.IV-V-II-III-I
b.V-IV-III-II-I
c.III-V-I-IV-II
d.I-II-III-IV-V
 
 
 
 
e.V-IV-III-II-I A

DEĞERLENDİRME SORULARI.II
S.1.2n=16 olan bir hücre art arda 3 mitoz bölünme geçirirse kaç hüçre olur.Her hüçrede kaçkromozom olur.
a.4-16  b.8-16 8.32 c.4-32 e.12-16
S.2.Mitoz Bölünme sırasında gercekleşen olayların sırasını yazın.
I.Cekirdek zarı ve cekirdekçiğin kaybolması
II.DNA nın Kendini eşlemesi
III.Homolog kromatitlerin zıt kutuplara çekilmesi.
IV.İğ ipliklerinin oluşması.
S.3.Hücre neden bölünmek zorundadır?


S.4.Mitoz bölünme ve yenilenme esasına dayalı eşeysiz çoğalma hangisidir.
a.bölünme  b.sporla  c.vejatatif d.tomurcuklanma e.heterogami

S.5.Sporla üreyen canlıların yaşam döngüsünde eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesine ne denir.

S.6.Olumsuz koşullara dayanıklı özelleşmiş hücreler sağlam örtü ile kaplanarak cevre koşullarına dayanıklı hale gelir.Bu hücrelere ne denir.

S.7.Aşağıdkilerden hangisi bakterilerin çoğalmasını engeller
I.Doğal ortamda sıcaklık değişimi
 II.Besin yetersizliği
III.PH oranın değişmesi
IV.Metabolizma atıklarının birikmesi
a.I  b.I-II  c.I-II-III  d.I-II-III-IV e.IV

S.8.Eşeysiz Üreme nedir çeşitlerini yazın

S.9.Doku kültürü hazırlanırken bitkilerin hangi bölünme özelliklerinden yararlanılır

S.10.Eşeyli üremenin temel özeliği nedir.

S.11.Doku Kültürü nasıl Hazırlanır.

S.12.Doku kültürü ile bitkilerin üretilmesinin esas amacı nedir.

S.13.Eşeyli Üreme nedir kısımlarını yazın

S.14.



CEVAPLAR:.1.b   2.II-I-IV-III  4.c   5.Metagenez  6.Spor 7.d.              9.Vejatatif üremelerinden  10.Mayoz bölünme ve döllenme    12.Kaybolmakta olan türlerin korunması için yapılır

   
Bugün 6 ziyaretçi (18 klik) burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol