ENDOKRİN SİSTEM
İnsanda, hücre, doku, organ ve sistemlerin çalışmasının kontrolü ve koordinasyonlarının sağlanması. Homeostasinin korunması sinir sistemi ve iç salgı (Endokrin) sistemi ile sağlanır
Endokrin sistem denetimini hormon adı verilen özel organik maddelerle yaparlar Organik moleküllerdir. (Polipeptid ,amino asit, steroid, pürin veya bunların türevleri şeklinde olabilirler.) Çok az miktarlarda dahi etkilidirler. (Bu özellikleri ile vitaminlere benzerler.)
Az veya çok salgılanmaları anormalliklere neden olur.
İç salgı bezleri, sinir hücreleri ve bez olmayan yapılarda üretilirler.
Etkilerini üretildikleri yerde değil hedef yapılarda gerçekleştirirler. Örn: FSH hipofiz de üretilir ancak hedef yapı ovaryumdur.
Hormonların etkiledikleri hücre doku organ veya sisteme hedef organ denir.
Bazı hormonlar genel etkiye sahiptir. Vücudun tümü hedef yapıdır. Örn: Tiroksin, STH vb.
Bazı hormonlar lokal etkiye sahiptir. Özel bir doku orga veya sistemde etkili olur. Örn:Sekretin, FSH,ACTH vb.
Hormonların salgılanması sinir sistemi ve hipofizin denetimi altında gerçekleşir.
Farklı hormonlar aynı hedef yapıda farklı etkilere neden olurlar.
Sinir hücreleri tarafından oluşturulan hormonlara nörohormonlar denir.
Hormonal etki sinirsel etkiye göre oldukça yavaş gerçekleşir ancak etkisi uzun sürer.
Endokrin sistem üzerindeki sinirsel denetim iç ve dış uyaranlara bağlıdır.
İnsanda endokrin sistem salgı bezlerinden oluşur. Bu salgı bezlerine endokrin bez denir. Başlıca endokrin bezleri,
1.Hipotalamus
2.Hipofiz bezi
3.Tiroit bezi
4.Para tiroit bezi
5.Pankreas bezi
6.Ovar yum bezleri
7.Testis bezleri
8.Böbreküstü bezleri
9.Timüs bezi
1.HİPOTALAMUS
Ara beyine ait bölüm olup, Hipofiz bezini denetler. Vücut ısısını, kan basıncının dengelenmesi, cinsel yönelme, su dengesi ve uyku düzenliliğini sağlar.
Hipotalamusun salgıladığı hormonlar Hipofiz bezinin ön lopuna kan yoluyla gönderilir. Hipofiz bezi uyarılır ve kontrol edilir.
Hipotalamus un belli merkezlerinde sinir hormonları salgılanır.(releasing hormon-RH) Bu hormon Hipofiz bezi ile Hipotalamus arasındaki ilişkiyi düzenler. Bu hormona salgılatıcı hormon da denir.
Bu tiroit salgılatıcı, üreme hormonu salgılatıcı, büyüme hormonu salgılatıcı, kortikotropin salgılatıcı etkisi gösteren çeşitleri vardır.
2.HİPOFİZ BEZİ
Epitel kökenli olup beyin tabanında bulunan ve hipotalamusun humoral (Serbestleştirici faktörleri ile) salgıları ile denetlenir
Arka kısmı bir sapla Hipotalamus bağlı 500–600 mgr. Ağırlığında 10x13cm. Çapında nohut büyüklüğünde salgı bezidir. Kemik ve bağ dokudan yapılmıştır. Kemikten yapılı kapsül içinde bulunur. Kan, lenf sinirler bu kapsülün bölmeleri arasındadır. Hormonal faaliyetleri kontrol eden hormonlar salgılarlar. Üç kısımdan oluşur.
1.Ön lop
2.Orta lop
3.Arka lop.
1.ÖN LOP:
Epitel dokudan meydana gelmiş olup bezin 2/3 oluşturur.
1.(TSH) Tiroit uyarıcı hormon. Tiroit bezinin çalışmasını düzenler. Tiroit bezini uyararak tiroksin salgılamasını sağlar.
2.Adrenokortikotropin Hormon(ACTH).Böbrek üstü bezinin kabuk kısmından hormon salgılanmasını sağlar.
3.Gonadotropin Hormonları.
FSH. folikül Stimüle Hormon. FUH da denir Yumurtalık ve testisleri uyaran hormondur. Yumurtalıkta Folikülün gelişmesini ve yumurtanın olgunlaşmasını sağlar. Östrojen hormonu salgılanmasını başlatır.
FSH erkeklerde testis hücrelerini uyararak sperm üretimini sağlar.
LH. Luteinleştiriçi Hormon: Ovaryumda(yumurtalık) folikülün çatlayıp, yumurtanın serbest hale gelmesini sağlar. Kor pus Luteumdan progestron salgılanmasını başlatır.
LH. Erkeklerde testislerdeki ley ding hücrelerini uyararak testeron hormonu salgılatır.
LTH. Luteotropik Hormon(prolaktin=LTH).Sadece dişi bireylerde bulunur. Doğumdan önce döllenmiş yumurtanın gelişimi için Kor pus luteumun(sarı çimsin)devamını sağlar. Sarı cisim progestron salgılanmasını sağlar. Doğumdan sonrada süt bezlerinin süt salgılanmasını uyarır.
BÜYÜME HORMONU: SOMATOTROPİN HORMONU: Bütün vücut hücrelerini etkiler. Gelişme döneminde uzun kemiklerin büyüme bölgelerini etkiler. Kemiklerin boyuna büyümesini sağlar. STH hormonu metabolizmayı hızlandırırken proteinlerin geri yıkımını durdurur. Enerji elde etmede karbonhidratların yerine yağların yıkımını sağlar. Yağ dokusu azalırken kas dokusu ağırlığı azalır. Kandaki glikoz miktarı artar hiperglisemi denen hastalık olur. Gelişme döneminde fazla salgılanırsa dev vücutluluk olur. az salgılanırsa cücelik olur. Olgunluk döneminde fazla salgılanırsa kemikler enine büyür akromegali denen hastalık olur.(kafatası, el, ayak yüz kemikleri orantısız büyür)
2 ORTA LOP
Memelilerde fetüste bulunur. Sonrasında görülmez. İnsanda deriye renk kazandıran melanosit pigmentlerini etkileyen Melanositler Stimüle eden hormon MSN salgılar. Melanositler hücre merkezlerinde toplanırsa koyu eşit dağılırsa açık renk deride oluşur. Kurbağa sürüngen ve kuşlara etkilidir.
3.ARKA LOP
Hipotalamus ile doğrudan bağlantılıdır. Sinir dokudan oluşur. Sinir hücrelerinin aksonları burada gövdeleri ise hipotalamusta bulunur. Hipotalamus ta salgılanan hormonlar buraya taşınır. Buradan kana verilir. İki hormon salgılanır.
a.Antidiüretik Hormon. ADH:
b.Oksitosin Hormonu.
a.ADH.(Antidiüretik hormon).Böbreklerden suyun geri emilmesini artırır. Vücudun su dengesini düzenler. Nefronun distal tüp ve idrar toplama hücrelerinin su geçirgenliğini artırırlar. ADH salgılanmasında kanın osmotik basıncı etkilidir. Hipotalamus ta ki osmoreseptörler kanın osmotik basıncına karşı duyarlıdır. Kanda osmotik basınç artınca osmoreseptörler uyarıyı alır Hipotalamus ADH salgılar. Böbreklerde suyun geri emilimi artar. Kanın osmotik basıncının düşmesi ile kan hacmi artar. Bu defa kan damarlarında gerilme reseptörleri uyarıları ile ADH salgısı azalır. Bu hormon eksikliğinde su emilimi olmaz. Kanda su miktarı azalır. Glikoz miktarı artar. Buna şekersiz diyabet hastalığı denir. Vücut su kaybederken susuzluk çeker.
b.Oksitosin. Kadınlarda doğum sırasında ve sonrasında Rahimdeki düz kasları uyarır. Doğum koylaşır. Doğumdan sonra meme bezlerini uyarır süt salgılanmasını sağlar. Kadınlarda annelik duygularını geliştirir.
3.TİROİT BEZİ
Soluk borusunun ön tarafında gırtlağın altında bulunan 20-25gr ağırlığında iki parçadan oluşan bezdir. Kılcal kan damarı bakımından en zengin bezdir. Kübik hücrelerinden oluşur. İçi jel atimsi sıvı ile dolu olan foliküllerden(loplardan) oluşmuştur. Bağdokudan yapılı loplar bezin iç kısmında lopçuklara ayrışır. Dış kısmı ise kapsülle çevrilidir. Tiroit bezinin iki hormon salgısı vardır.
1.Tiroksin
2.Kalsitosin
Tiroksin. İyotça zengin amino asit yapısında hormondur.T4 hormonu olarak isimlendirilir. Bu hormon, enerji üretimi ile ilgili metabolizmayı düzenlerler. Hücrenin kullandığı oksijen miktarını artırırlar. Mitokondri lerin bulunduğu ortama tiroksin ilave edilirse oksijen tüketimi artar enerji üretimi artar. Kandaki tiroksin azaldıkça metabolizma yavaşlar. Doku sıvısında su ve Na miktarı artar. Kanda kolesterol miktarı artar. Kanda besinler tüketilemez depo edilir. Şişmanlık olur.
Tiroit bezi çıkarılırsa büyüme durur. Kemikleşme gecikir. Metabolizma yavaşlar. Beyin işlevi yavaşlar. Tiroksin verildiğinde bu belirtiler ortadan kalkar. Çocuk yaşlarda az tiroksin salgılanırsa ahmaklık=keretizm oluşur. Çüçelik olur. Zekâ gelişimi durur. Eşey bezleri gelişmez. Eşey organları küçük kalır. Ergin insanlarda az tiroksin salgılanırsa Vücut ısısı düşer. İştahsızlık. Şişmanlık olur. Vücut yağ toplar. Deri kurur. Kıllar dökülür.(Miksodem hastalığı)
Tiroit bezinin fazla tiroksin salgılaması ile metabolizma hızlanır. Vücut ısısı ve kan basıncı artar. Kilo kaybı olur. Terleme artar. Birey sinirli olur. Göz küresi dışarı doğru fırlar.(eksolftalmik guatr=göz fırlaklığı hastalığı)
Tiroksin yapısı amino asit türevinde olup iyot içerir. İyot eksikliğinde tiroksin salgısı azalır. Tirotropin hormonu fazlaca salgılanır bez büyür. Bu hastalığa guatr hastalığı denir. İyot içme suyundan ve balıklardan sarımsaktan alınır.
Sarımsak bağırsakları temizler kemikleri güçlendirir, enfeksiyonları önler, kanser oluşumunu engeller.
Kalsitosin Hormonu: Paratiroit bezi salgısı parat hormonu ile beraber kan ile kemikler arasındaki kalsiyum-fosfor miktarını düzenler. Kalsitosin kandaki Ca miktarını düşürür. Kandan kemiklere Ca geçişini artırır. Ca kemiklerde depolanır. Kalsitosin Ca böbrekler ile atılmasını geri emilimi artırarak engeller. Fosfatın kemiklerde depolanmasını sağlar.
4. PARATİROİT BEZİ
Tiroit bezi içine gömülü küçük doku hücreleri halinde 4 parçadan meydana gelmiş mercimek büyüklüğünde bezdir. Parathormonu üretir ve salgılar. Parathormonu Kalsitosin hormonu ile birlikte kanda Ca ve Fosfat miktarını düzenler.100 ml kanda 10 mgr.Ca var. Ca kal kaslarının, iskelet kaslarının ve sinirlerin düzenli çalışması için miktarının korunması gerek.
Parathormonu(Hipofiz ve sinir sistemi uyarısı olmadan)kandaki Ca miktarına göre salgılanır. Kanda Ca miktarı düşerse Parathormonu salgılanarak kemik hücrelerini etkiler. Kemikten kana Ca geçişi olur. Kandan ise kemiklere Fosfat geçişi artar. Kanda Ca miktarı belli seviyeye ulaşınca tiroit bezi uyarılır Kalsitosin hormonu salgılar. Kalsitosin Hormonu ise kandan kemiklere Ca geçişini artırır.
Parathormonu fazlalığında kemik yıkımı artar. Kaslar ve sinirler çalışmaz.
Parathormonu eksikliğinde kanda Ca miktarı düşer. Kas ve sinir faaliyetleri artar. Kaslarda ani kasılmalar olur.(tetani hastalığı)
5.PANKREAS BEZİ İç ve dış salgı yapan karma bezdir.
İç salgı oluşturan kısımı sinirsel orijinli, olup denetimi sinirsel gerçekleşir.
Dış salgıları ince barsak tarafından salgılanan sekretin ve pankreozimin adlı iki hormonla kontrol edilir.
İç salgıları kan şeker düzeyinin kontrolünde rol oynayan insülin ve glukagon dur.
1)İnsülin görevi:
Kandaki glikozun hücrelere geçişini uyarır.
Hücre zarına etki ederek amino asitlerin ve glikozun geçişini uyarır.
Kan şeker düzeyini düşürür.
Az salgılanması şeker hastalığına neden olur. Şeker hastası olan kişilerde
Karaciğerden kana glikoz geçişi artar.
Kan şeker düzeyi artar.
Kan yoğunluğu artar.
Kanın osmotik basıncı artar.
Dokulardan kana su geçişi artar
Susuzluk hissi oluşur.
İdrarla fazla su kayıbı gerçekleşir.
Hücreler enerji ihtiyacı için yağ ve proteinleri kullanır.
Yağların yıkımı sonucu ketosis ve asidosis görülür.
Ketosis ve asidosis durumu sinir sistemini olumsuz etkileyerek koma gelişir.
Fazla salgılandığında görülen durum:
Kanda şeker oranı düşer.
Osmotik basınç azalır.
Sinir sistemi enerji ihtiyacı için yeteri kadar glikoz bulamadığından olumsuz etkilenir.
2)Glukagon:
Salgılanmasının uyarımı:Pankreastaki alfa hücrelerindeki şeker konsantrasyonunun etkili olduğu düşünülmektedir. (Çünkü şeker hastası olanlarda kanda yüksek oranlarda şeker olmasına karşın kanlarındaki glukagon hormonu yüksek konsantrasyondadır!)
Görevleri:
Karaciğerdeki glikojenin hidrolizle glikoz haline geçmesini sağlar.
Karaciğerde amino asitlerden glikoz sentezlenmesini uyarır.
Karaciğerde depolanan glikozun kana geçişini uyarır .
Kan şeker (Glikoz ) düzeyinin artmasına neden olur.
E)Adrenal bez:
Epitel (Korteks) ve sinirsel (Medulla) olmak üzere iki kısımdan oluşur.
1)Korteks:
ACTH ile salgıları kontrol edilir.
Bu kısımdan kortikoidler üretilir.
Başlıca hormonları 1-Glikokortikoid (Kortizon), Minerolokortikoid (Aldesteron) ve Androjenlerdir.
Adrenal bezin görev yapamaması veya vücuttan çıkarılması durumun da addison hastalığı gelişir. Addison hastalığı korteks hormonlarının yetersizliği ile görülen ortak olumsuzlukları gösterir.
a)Glikokortikoid görevi:
Kan şekerini artırır.
Yağ ve proteinlerden karbonhidrat yapımını uyarır.
Karaciğerde glikoz depolanmasını uyarır.
Glikozun oksidasyonunu önler.
Protein ve amino asit yıkımını uyarır.
Stres altında salgılanması artar.
Yaralanmalarda, aşırı sıcak ve soğukta, alerji ve iltihaplanmalarda koruyucu görev üstlenir.
Zor durumlarda hücreler için gerekli enerji kaynakları yaratır.
b)Minerolokortikoid görevi:
Vücutta NaCl ve su dengesinin ayarlanmasında görev alır.
Fazla salgılanmasında:
Böbreklerden sodyumun geri emilimi artar.
Böbreklerden potasyum kayıbı artar.
Kan hacmi artar.
Kan basıncı artar.
Potasyum eksikliğine bağlı olarak böbrek bozukluğu , kas ve sinirlerde fonksiyonel bozukluklar görülür.
Az salgılanmasında:
Kanda Na ve Cl iyonları miktarı azalır.
Vücud direnci düşer, zayıflık görülür.
Kanda K iyonu miktarı artar.
Halsizlik görülür.
Kan hacmi azalır.
Kan basıncı düşer.
Dolaşım yetersizliği görülür.
Kas yorgunluğu görülür.
Kan şekeri düşer.
c)Androjenler:Erkek ve dişi bireylerde böbrek üstü bezinin korteks kısımından androjenler de denilen erkek eşey hormonları ve ayrıca dişi bireylerde adrenal kortekste dişi eşey hormonları çok az miktarlarda üretilir.Adrenal kortekste oluşacak bir anormallikten dolayı bu hormonların üretiminde artışın olması cinsel özelliklerde fenotipe yansıyan anormallikler görülür
Örn:Kortekste gelişen bir ur nedeni ile fazla üretilen androjenlerden dolayı dişilerde
Saçların dökülmesi
Süt bezlerinin küçülmesi
vücudun aşırı kıllanması
Üreme organlarında gerilemenin olması
Sakal ve bıyıkların çıkması
Sesin kalınlaşması gibi anormallikler görülür.
2)Medulla:
Sinirsel kökenlidir
Sempatik sistemin denetiminde salgı üretir
Adrenalin (Epinefrin) ve Noradrenalin (Norepinefrin) olmak üzere iki tip hormon üretir.
Vücudun savunulmasına yönelik davranışların oluşumunda etkilidir.
a)Adrenalin görevi:
Kalp atışını hızlandırır
Kanın pıhtılaşma hızını artırır
Kan basıncın artırır
Kan damarlarının genişlemesini sağlar kılcalları daraltır
Solunumu hızlandırır
Göz bebeklerinin büyümesi tüylerin dikleşmesine neden olur
Kan şekerini artırır
Not: Adrenalin salgısı sempatik sistemin etkisine destek olan ve etkinin devamını sağlayan bir hormondur.
Not: Soğuk,acı,sinirlenmede ve bazı ilaçlar adrenalin salgısının artmasına neden olur.
Not:Tıpta kan basıncını artırmada ve duran kalbin çalıştırılmasında kullanılır
b)Noradrenalin görevi:
Arterleri daraltmak
Metabolizmayı hızlandırmak
F)Eşey bezleri:
Dişi ve erkek bireylerde üreme sistemi elemanları yapısında yer alan özel bezlerdir. Erkeklerde testislerde yer alan leydig hücreleri testosteron adı verilen erkeklik hormonu üretirken, dişilerde ovaryumda bulunan foliküllerden ostrojen ve yine ovaryumlardaki foliküllerin değişimi ile oluşan korpus luteumdan progesteron adlı dişilik hormonları üretilir.
a)Erkek eşey bezleri: Testislerdeki leydig hücreleridir ve testosteron üretirler.
Salgılanmasının uyarımı: Hipofizden salgılanan FSH ve LH’ın denetimi altındadır.
Testosteron hormonu görev:
Metabolizmayı ve hücrelerdeki protein sentezini uyararak büyüme ve ağırlık artışını uyarır.
Erkek üreme organlarının gelişimini uyarır.
Üreme sisteminde yer alan yardımcı salgı üreten bezlerin gelişimini uyarır.
Deri,kas ve iskelet sisteminin erkeklere özgü özellikler kazanmasını sağlar.
Ses kalınlaşmasını sağlar.
Sakal,bıyık ve vücudun belli bölgelerinde kılların çıkmasını sağlar.
Psikolojik olarak erkeksi davranışların oluşumunda etkilidir.
Not Diğer canlı gruplarında görülen testosteron etkili özel fenotipik gelişmeler.
Horozlarda ibik çıkması
Geyiklerde boynuz oluşumu
Bazı kuşlarda tüylerin renklenmesi
Atlar ve aslanlarda yele gelişimi
Sülünlerde renkli ve uzun kuyruk gelişimi vb.
Not: Testosteronun dişilere verilmesi ile beraber dişilik özelliklerinin kaybedilip ve erkeksi özellikler kazanıldığı görülür.
b)Dişi eşey bezleri: Ovaryumlarda yer alan folikül hücreleri ve korpus luteumdur. Folikül hücrelerinden östrojen, korpus luteumdan ise progesteron salgılanır.
Salgı üretiminin kontrolü: Hipofiz bezi tarafından üretilen FSH ve LH’ın kontrolü ile gerçekleşir.
Ostrojen hormonu görevi:
Uterus, ovidukta (Follopi tüpü) ve diğer üreme organlarının endometriumunda mitoz bölünmeyi uyarır.
Uterus ta kılcallaşmayı artırır ve kan dolaşımını artırır.
Ovidukta silli hücrelerde sil hareketini artırır.
Uterus ve ovidukta özgü salgıların üretimini artırır.
Deri, kas ve kemik dokusunun dişilere özgü yapı kazanmasını sağlar.
Sesin incelmesini sağlar.
Süt bezlerinde kanallanmayı ve gelişmeyi sağlar.
Progesteron hormonu görevi:
Dişi üreme sisteminde endometrium salgısını artırır.
Uterus kaslarının gelişimini uyarır.
Uterus kaslarının faaliyetini azaltarak hamileliğin devamını sağlar.
Süt bezlerinin gelişimini uyarır.
Hamilelik süresince LTH etkisini önleyerek süt salgılanmasını önler.
Vücud ısısını artırır.
Feed-Back mekanizmaları:
a)Pozitif geri bildirim: Kanda uyarıcı hormon miktarındaki veya metabolitlerdeki artış hedef bezin hormon üretimini artırır.
Örnek1: Kanda ACTH miktarındaki artış ---> Böbrek üstü beziden Glikokortikoid salgılanmasını uyarır.
Örnek2: Kanda TSH miktarındaki artış ------>Tiroid bezinden Tiroksin hormonu salgılanmasını uyarır.
Örnek3: Kanda FSH miktarındaki artış------>Ovaryumdan Ostrojen salgılanmasını uyarır.
b)Negatif geri bildirim: Kanda metabolik miktarındaki artış kontrol edici hormonların salgılanmasını engeller ayrıca hedef bez hormonlarının miktarındaki artış uyarıcı hormonların salgılanmasını engeller.
Örnek1:Kanda glikokortikoidlerdeki artış--->Hipofizden ACTH salgılanmasını engeller.
Örnek2:Kanda östrojen miktarındaki artış--->Hipofizden FSH salgılanmasını engeller.
Örnek3: Kanda Ca miktarındaki artış----->Paratiroid bezinden Parathormon salgılanmasını engeller
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Bir kimsede hipofiz bezinden çıkan damarların tıkandığını kabul edersek aşağıdakilerden hangisi bu durumdan etkilenmez?
A) Tiroit bezi
B) Pankreas
C) Ovaryum
D) Testisler
E) Böbreküstü bezinin kabuk bölgesi
2. Aşağıdaki bezlerden hangisi salgısını sadece kana verir?
A) Süt bezi
B) Mide bezi
C) Pankreas
D) Tiroid
E) İnce bağırsak bezi
3. Tiroit bezinin çok fazla çalışması durumunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?
A) Kan dolaşımı hızlanır.
B) Metabolizma hızı artar.
C) Kandaki Ca miktarı azalır.
D) Vücut sıcaklığı artar.
E) Karbondioksit üretimi artar.
4. Kanda Ca++ miktarının artması halinde hangi hormon miktarının artmasıyla denge kurula-bilir?
A) Tiroksin
B) Parathormon
C) Kalsitonin
D) Adrenalin
E) İnsülin
5. Guatr hastalığı olarak isimlendirilen bezin büyümesi hangi endokrin bezin normalden fazla çalışması sonucunda ortaya çıkar?
A) Pankreas
B) Paratiroid
C) Tiroid
D) Böbrek üstü bezi
E) Timus
6. Yeterli miktarda kalsiyum alamayan bir kimsede paratiroid bezi çalışmıyorsa aşağıdakilerden hangisi beklenir?
A) Solunum hızından artma
B) Metabolizmanın hızlanması
C) Kandaki glikoz miktarının artması
D) Tetani hastalığı
E) Kalp atışında yavaşlama
7. Erken yaşta sakalın çıktığı, sesin kalınlaştığı, (erken olgunluk) görülen bir çocukta değişikliğe sebep olan bez hangisidir?
A) Paratiroid bezi
B) Hipofiz
C) Tiroid
D) Böbrek üstü bezi
E) Eşeysel bezler
8. Bir kimsenin kan sıvısında hangi hormonların bulunduğu araştırılıyor ve sonuçta LH hormonunun olmadığı görülüyor.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Hipotalamus'un çalışması bozulmuştur.
B) Progesteron salgısı devam etmektedir.
C) Hipofizin çalışması bozulmuştur.
D) Folikül gelişebilir.
E) Erkekte androjen üretilmez.
9. Dişi memelilerde süt salgılanmasını kontrol eden hormon aşağıdakilerden hangisidir?
A) FSH
B) RF
C) LTH
D) TSH
E) Parat hormon
10. Bir dişi memelide hipofiz bezi FSH salgılamıyorsa aşağıdakilerden hangisi görülür?
A) Canlı zayıflar
B) Büyüme durur
C) Folikül gelişmez
D) Canlı ölür
E) Yumurtalık büyür
11-Memeli bir hayvanın düşmanından kaçabilmesi için hormon bezleri, kas sistemi, sinir sistemi, duyu organları aşağıdakilerden hangisinde verilen sırayla etkinlik gösterir?
a. Duyu organları - kas sistemi - hormon bezleri - sinir sistemi
b Kas sistemi - sinir sistemi - duyu organları - hormon bezleri
c. Duyu organları - sinir sistemi - hormon bezleri - kas sistemi
d. Sinir sistemi - duyu organları - kas sistemi - hormon bezleri
e. Duyu organları - kas sistemi - sinir sistemi - hormon bezleri
