GENETİK BİLGİ TAŞIYAN MOLEKÜLLER
DNA
Yaşayan her organizmada nükleik asit vardır.
Nükleik asitlerin görevleri;
Canlıda temel olayları yönetir.kontrol eder, kalıtsal özellikleri kuşaktan kuşağa aktarır ve kalıtsal devamlılığı sağlar.İlk defa sperm ve akyuvar hücrelerinin çekirdeklerinde görüldü.Bu nedenle çekirdek asitleride denir.Hücre çekirdeği,kloroplast,mitokondrilerde
bulunur.
YAPISI
DNA ve RNA olarak iki çeşittir.
İkiside nükleotid denen birimlerden oluşur.
8. farklı nükleotid bulunur.
NÜKLEOTİD lerin yapısında baz,şeker,fosforik asit b
ulunur.Baz olarak pürin ve pürimidin bulunur.
Pürinler;çift halkalıdır.Adenin ve Guanin
Pürümidinler tek halkalıdır.timin,Urasil,Sitozin.
Şeker olarak 5 karbonlu riboz ile yine 5 karbonlu deoksiriboz( 1 oksijen eksik) bulunur.Riboz RNA da bulunur.Deoksiriboz ise DNA da bulunur.Bazlardan Adenin,Guanin,Sitozin,Timin bazları DNA da
bulunur.Adenin,Guanin,Sitozin,Urasil ise RNA da
bulunur.Fosfat grubu fosforik asittir(H3PO4 )bu moleküle fosfat grubu denir.
NÜKLEOTİD;Yukarıdaki bazlar,şekerler,fosfat grubu ile dehidrasyon sentezi ile birleşerek nükleotid oluşur.Nükleotidler bulundurdukları bazların ismini alır.Bazın isminin baş harfi ile sembolize edilir.
Baz+şeker+fosfat grubu=nükleotid
Nükleotid+..........+........+.......+......+Nükleotid=
Nükleik asit molekülü(nükleotid zinciri)
Canlılarda iki farklı nükleik asit molekülü var.
1.DNA. 2.RNA.
DNA=DEOKSİ RİBO NÜKLEK ASİT
Bir canlıya ait bilgilerin dört farklı nükleotidle, şifrelenerek toplanmasını , depolanmasını ve dölden döle aktarılmasını sağlayan moleküldür.
DNA molekülü hücrede yönetim ve kalıtım görevi yapar.
DNA da bulunan bazlar her DNA için özeldir.
DNA da bulunan bazlar,A,G,S,T şeker olarak deoksiriboz bulunur.Fosfat grubu(Fosforik asit) bulunur.
Adenin nükleotidi= A+Deoksiriboz+Fosforik asit
Sitozin “ “ “ = S+ “ “ “ + “ “
Guanin “ “ “ = G + “ “ “ + “ “
Timin “ “ = T + “ “ “ + “ “(RNA da urasil var Timin bulunmaz)
DNA molekülü ile ilgili çalışmalar1940 lı yıllardan itibaren yapıldı.
Sonuçta varılan sonuç;
1.DNA nın baz sırası türlere göre farklılık gösterir.
2.Bir canlının farklı dokularından alınan DNA örneklerinin baz sırası tamamen aynıdır.
3.DNA baz sırası canlılarda,yaşa,beslenme,çevre şartlarına bağlı değildir.
4.A:T, G:S eşleşmelerinden dolayı DNA nın yapısındaki pürin lerin sayısı pürümidinlerin sayısına eşittir.
A+G/T+S = 1
1953 yılında Watson ve Crik, bir modelle DNA nın yapısını anıkladı.Bu model, DNA ip merdiveni modelidir.
Bu modelle DNA çift zincirli yapıya sahiptir.İp merdivenin kenarları nükleotidlerin şeker ve fosforik asit moleküllerinden oluşur.
Basamakları ise bazlar oluşturur.DNA molekülünü oluşturan iki nükleotid zinciri karşılıklı gelerek zayıf Hidrojen bağları ile bir birine bağlanır.A ile T arasında iki hidrojen bağı, S ile G arasında üç zayıf Hidrojen bağı ile bağlanır.Nükleotid zincirlerinden biri diğerinden uzundur.Bu DNA ı oluşturan zincirleri zıt yönde spiral oluşturarak kıvrılırlar. DNA da ki şeker ile fosfat dizilimi aynı, bazların dizilimi farklıdır.
Bu sonsuz sayıda farklı DNA oluşumunu sağlar.
Bütün canlılarda DNA da dört nükleotid vardır.Farklı dizi ve sayıda olmaları farklılığı oluşturur.
Belli bir türün hücrelerinde pürin sayısı pürümidin sayısına eşittir.G+S nükleotid sayısı ne kadar fazla ise iki nükleotid zinciri birbirinden ayırmak zordur.
Timin deoksiribozla, Urasil nükleotid ise riboz ile birleşir.Bu nükleotidler başka şekerlerle birleşmez.
DNA nın YÖNETİM ve KALITIM GÖREVİ yaptıklarını kanıtlayan deneyler.
1.Nükleik asit molekülü çıkarılan hücre bölünmez.Hayatsal faaliyetler durur.
PARAMECİUM VE BAKTERİLERLE yapılan deneyler.
a.Kapsülsüz Pnemecocus bakterisi zatürye hastalığı yapar.Ancak farelere enjekte edildiğinde farelerin akyuvarları bu bakterileri fagosite eder.Bakteriler etkisiz hale gelir.Fareler hastalanmaz.
b.Kapsüllü Pnemecocus bakterisi zatürye hastalığı yapar.Bu bakteriler kapsüllü olduğu için dayanıklıdır.Farelerde bulunan akyuvarlar tarafından fagositoz edilemez ve fareler hastalanır.Akyuvarlar etkisiz kalır.
c.Kapsüllü bakterilerin ezilmesi ile oluşan özüt farelere enjekte edildiğinde farelerin hastalanmadığı görüldü.Kapsül olmadığı için akyuvarlar, bakterileri fagosite ederek, etkisiz hale getirmiştir.
d.Kapsüllü bakterilerin ezilerek hazırlanmış özütü ile kapsülsüz bakteriler karıştırarak farelere enjekte edildiğinde farelerin hastalandığı görüldü.Sebebi; kapsüllü bakteri özütü DNA ları ortamda kendilerine uygun kapsül oluşturmak için çoğaldıkları, sonuçta kapsüllü bakterilerin oluştuğu tespit edildi.Kapsüllü bakteri DNA ları kapsülsüz bakteri içine girerek buradaki enzim sistemlerini kullanarak çoğaldı.
VARILAN SONUC:DNA molekülü kapsül yapma yeteneğine sahiptir.Bu sonuçtan DNA molekülü kalıtım bilgilerini taşır.
BAKTERİOFAJLARLA YAPILAN DENEYLER.
Bakteriofaj virüsleri DNA taşır.Her virüsün kendine has bakterisi vardır.Virüs kuyruk kısmı ile bakteriye tutunur.Bakteri duvarı eritilerek virüs DNA sı içeri girer.Virüslerin baş kısımlarında bulunan enzimler
bakteri zarını eritir.
Virüs DNA sı bakteri DNA sını ve enzim sistemlerini kullanarak çoğalır.Yeterli sayıya ulaşınca Virüs DNA ları kendilerine uygun proteinleri sentezleyerek kılıf oluşur.Bakteri parçalanır.Bakteriofajlar etrafa yayılır.
Yeni bakterilere tutunarak aynı olay tekrarlanır.
Virüs DNA ları çoğalma sırasında Bakteri DNA sı,enzimlerini , ATP ile metabolizmasını kullanarak çoğalır.Virüsün canlı olarak özelliği sadece budur.
Bir bakteri içine iki virüs girerse genetik maddeleri aralarında gen alış verişi yapar.
Bu ise çeşitliliğe neden olur.
DNA ile ilgili X ışınları ile yapılan deneylerde şu sonuçlara varıldı.
1.DNA molekülü iki nükleotid zincirden oluşan sarmal yapıda moleküldür.
2.Her zincir nükleotidlerin birinin şeker molekülü ile diğerinin fosfat grubu arasında oluşan ester bağlarla(fosfodiester) bağlanarak oluşur
3.Bir zinciri pürin nükleotidi karşısında pürimidin nükleotidi var(A=T.G=S )
4.A=T arasında 2H, G=S arasında 3H bağı vardır.
5.DNA nın büyüklüğü türden türe değişir.insan kromozomu 90-100cm uzunluğundadır.
6 .Prokaryot hücrelerde sitoplazmada.Ökaryot hücrelerde ise kromozom yapısında çekirdekte,mitokondri ve kloroplastlarında özel DNA ları vardır.
REPLİKASYON=YENİLENME:
Bir canlının aynı tip hücrelerinde DNA nın kimyasal özelliği(baz dizilimi) ve miktarı dölden döle sabit kalır.Bu,DNA nın kendini eşleyebilmesindendir..Kalıtsal özellikleri taşıyan genler bu sayede dölden döle değişmeden aktarılır.
DNA molekülünün sentezinde(eşlenmesinde) ATP,GTP,CTP,TTP molekülleri ve DNA polimeraz ile çeşitli enzimler görev yapar.
DNA nın kendini eşlemesi ile ilgili olarak konumlu,yarı konumlu,parçalı modellerle açıklanmaya çalışılır.Bugün Meselson tarafından oluşturulan yarı konumlu model DNA nın eşlenmesini açıklamaktadır.
DNA nın eski zincirleri birbirinden ayrılırken,her zincirin karşısına uygun nükleotid gelir.Karşı zincirler oluşur.Birbirinin aynı iki zincir oluşur.Buna yarı konumlu=semi konservatif eşlenme denir.DNA nın replikasyonunda bir grup enzim görev yapar.
E.KOLİ bakterileri ile yapılan deney ve sonuçları:E.koli N 14 ile işaretli N15(ağır azot) içeren ortamda çoğalması sağlanan DNA nın kendini yenileyen yeni nükleotid zincirlerinde N15 (işaretli azot) rastlanmış.Kendini eşleyen DNA lar santrifüj edildi. DNA zincirleri santrifüjle farklı N bulundurursa birbirinden ayrılır.
1.ci üretim sonunda %100 N14N15 nükleotidli DNA lar oluşurken ikinci nesilde %50 N15N15
nükleotidli DNA lar ile %50 N14N15 nükleotidli DNA lar oluşur.
Sonuç;Yeni zincir besi ortamındaki ağır azotlu bazdır.
DNA eşlenmesi şu sırayla olur.
1.DNA nın iki zinciri helikaz enzimi etkisi ile birbirinden ayrılır.Nükleotid zincirleri proteinlerin etkisi ile ayrı tutulur.Bu ayrılma noktasına replikasyon çatalı denir.
2.Burada buluna DNA Polimeraz enzimi yeni zincir oluşturmakla görevlidir.Bu enzim nükleotid dizilişinin
3 çü ucuna bağlanır. Bu amaçla 5 nükleotid oluşmuştur. RNA prim erleri kullanılır. Spiral zincir ayrılırken H bağları ayrılır.Yeni nükleotid zincire bağlanması için RNA prim erleri H bağlarını oluşturur.Zincirler birbirine bağlanır.
DNA polimeraz enzimleri nükleotidleri uygun halde eski zincir karşısına dizerek DNA nın kendini eşlemesini sağlamış olur.
3.DNA Polimeraz anlamlı zincire 5-3 yönünde tamamlayıcı zincir oluşur.Yeni zincir yapısına ATP bağlanır.(GTP.TTP.CTP katılabilir) ATP den 2.P ayrılır.Enerji açığa çıkar.Bu enerji kullanılır.
4.Diğer=karşı zincirde 3-5 yönünde (ters yönde) zincir oluşur.DNA parçaları DNA polimeraz enzimi ile zincire bağlanır DNA parçalarını birbirine DNA lipaz enzimi bağlar.
5.DNA eşlenmesinde yanlışlıkların kontrolü ise başka enzim tarafından kontrol edilerek düzeltilir.
Replikasyon aynı zincirin farklı yerlerinden başlar.Replikasyon çatalları sonra birleşir.Eşlenme tamamlanır.
MUTASYON:DNA nın eşlenmesi sırasında hatalı eşlenme olursa veya parça kopması olursa bu olaya mutasyon denir.DNA nın nükleotid dizilişinde her hangi bir nedenle meydana gelen değişikliktir.
ÖZET.Bütün hücrelerde yönetim ve kalıtım görevi yapar.
Kalıtımı dölden döle aktarır.
Protein sentezi için şifre verir.
Replikasyon(Kendini eşleyebildiğinden) özelliği ile kalıtımı aktarır.Hayatsal olayları yönetir.
Enzimler protein yapıda olup DNA direktiflerine göre sentezlenir.
Bazı virüslerde kalıtsal bilgiyi oluşturur.
DNA daki nükleotid sıra ve sayısının farklılığı çeşitliliği oluşturur.Her canlı türünde ve hatta aynı canlı türü fertleri arasındaki farklılık bundandır.
DNA çekirdekte kromozom yapısını oluşturur.
Mitokondri ve kloroplastlarda da bulunur.
Hücreler bölüneceği zaman DNA kendini eşler.Önce zincirler birbirinden ayrılır.ortamdaki nükleotidler
ayrılan her zincirin karşısına gelir.DNA kendini eşlemiş(kopyalamış) olur.Oluşan DNA lar aynı genetik bilgiyi taşır.(yarı konumlu eşleme)
Yarı konumlu modelle DNA eşlenmesinin açıklanması
N14N4
işaretsiz
Hafif azotlu DNA taşıyan Bakteriler
N14N15 N14N15 İşaretli azotlu ortamda çoğalırsa
melez melez%100
N14N15 N15N15 N15N15 N15N14
Melez%25 işaretli %25 işaretli %25 melez %25
RNA=RİBONÜKLEİKASİT
Görevi:Protein sentezinde görevli.DNA nın direktifine uygun protein sentezini düzenler.
Yapısı.Tek nükleotid zincirinden oluşur.Nükleotidlerinde şeker olarak 5 karbonlu riboz bulunur.Nükleotid olarak A,G, S ve U nükleotidi bulunur.
Adenin+Riboz+fosforik asit=A
Guanin+Riboz+ “ “ =G
Sitozin+” “ + “ “ =S
Urasil+ “ “ + “ “ =
Nükleotidleri bulunur.Görev ve yapılarına göre 3 çeşittir. 1.Mesajcı.RNA
2.Ribozomal.RNA
3.Transfer.RNA
1.Mesajcı RNA:Hücre çekirdeğinde DNA üzerinden,RNA polimeraz enzimi tarafından sentezlenir.DNA nın zincirlerinden biri kullanılır.Anlamlı kalıp olarak kullanılan DNA zincirinin Adenin nükleotidi karşısına Mesajcı.RNA da Urasil nükleotidi gelir.
Kalıp DNA zinciri A S T G
Mesajcı.RNA zinciri U G A S
Hücre çekirdeğinde DNA tarafından sentezlenen mRNA çekirdekten sitoplazmaya geçer.Ribozomlara tutunur.Böylece DNA dan aldığı genetik bilgiyi ribozomlara taşır.Ribozomlar mRNA daki bilgilere uygun protein sentezler. Protein sentezinden sonra mRNA lar parçalanır.Nükleotidlere ayrılır.
2.Ribozomal RNA(Kalıp RNA):Hücre çekirdeğinin çekirdekçik bölgesinde DNA üzerinde sentezlenen rRNA lar,çekirdekte proteinlerle birleşir.Ribozomun alt birimini oluşturur.Sitoplazmaya geçer.Protein sentezi sırasında ribozomlar la birleşir.Ribozom yapısını oluşturur.Ribozomlar da mRNA ve tRNA ların ribozomlara tutunmasını sağlar.rRNA ribozomdan ayrılırsa ribozom dağılır.
3.transfer.RNA:Taşıyıcı RNA da denir.Çekirdek DNA sı üzerinde sentezlenen tRNA lar. Sitoplazmada serbest bulunur..70-90 nükleotidden oluşur.Sitoplazmada çözünen tek RNA dır.Çekirdekte tek zincirli sentezlenir.Sitoplazmada katmanlar haline dönüşür.Bu dönüşüm Hidrojen bağları ile bağlanarak olur. Yonca yaprağına benzer.Tek tek kullanılır.(Enzimler gibi)Hücre sitoplazmasında her aminoasit için bir tRNA var.Tekrar tekrar kullanılabilir.Sitoplazmadaki aminoasitleri Ribozomlara taşır.DNA nın istediği protein ribozomlar da istenilen dizi e sayıda aminoasitlerin dehidrasyon sentezi ile birleştirilmesi ile oluşur.
ÖZET:Ökaryot hücrelerde çekirdek ve sitoplazma,mitokondri,kloroplastlarda bulunur.
Tek zincirlidir.
Kendini eşleyemez. DNA kontrolünde sentezlenir.
Tüm hücrelerde protein sentezinde görev alır.
Bazı virüslerde kalıtsal bilgiyi taşır. Üç çeşittir.
MRNA.Çekirdekte DNA dan aldığı bilgiyi ribozomlara taşır..mRNA daki anlamlı üç nükleotid bir aminoasitti
temsil eder buna kodon denir.DNA dan mRNA sentezine yazılım denir.Sentezlenen mRNA aynı tür protein sentezinde tekrar tekrar kullanılır.
rRNA. Ribozom ların %40 nı oluşturur. Protein sentezine kalıp görevi yapar.
TRNA. Sitoplâzmadaki aminoasitleri ribozomlara taşır.
İki kısmı var. Bir tarafına aminoasit bağlanır. Diğer tarafına ise kodonun karşısına gelecek nükleotid(antikodon) zinciri bağlanır. En fazla amino grup asit
sayısı kadar (kodon sayısı=61) bulunur. Enzimler gibi
tekrar tekrar kullanılır.
GENETİK ŞİFRE
Canlıların temel birimi hücrelerde bilgi aktarma veya bilgi akışı olarak tanımlanabilir. Şifre; bir bilgiyi sembollerle başka şekille dönüştürerek aktarma. Konuşma dilimizi alfebedeki harflerle yazı olarak yazmamaız gibi.29 harfin her biri semboldür. Bu harflerle sonsuz sayıda kelime üretilir. Hücrede hayatın dilini oluşturan kelimeler DNA molekülünde depolanmıştır. Buna hayatın dili (hücre haritası)de denir. Hücrelerde DNA molekülünde depolanan bilgi için kullanılan harfler 4 tanedir. Bu dört nükleotitten oluşan alfabe ile 20 farklı aminoasit kullanılarak hayatın karmaşık olaylarını yöneten protein ve enzimler sentezlenir.
Hücreler arasında ve hücre içinde bilgi akışına genetik şifre denir..Hücreler DNA yapısını oluşturan 4 nükleotitli alfabe ile 20 amino asiti farklı sıra ve sayıda birleştirerek anlamlı kelimelerin karşılığı proteinleri sentezlerler.Hayatsal olayların temelinde proteinler vardır.Biyolojik reaksiyolarda enzimler görev yaparEnzimler protein yapısındaki katalizörlerdir..Hücredeki amino grup asitlerin tamamı
DNA dan gelen bilgiler doğrultusunda protein
sentezinde kullanılır.
DNA molekülünde dört farklı nükleotit var.Bütün hücrelerde 20 farklı amino asit var.20 amino asit DNA nükleotitleri tarafından şifrelenir.Üçnükleotit bir araya gelerek bir amino asiti temsil eder.Bir amino asit birden fazla üçlü nükleotit tarafından temsil edilebilir.
Toplam 61 farklı üç nükleotit 20 amino asiti temsil eder.
Üç tane üçlü nükletit dzisi ise stop yani protein
sentezinin bitişini bildirir.
DNA tarafından sentezlenen mRNA daki nükleotitlerden bir amino asiti temsil eden üç nükleotit dizisine kodon denir. Hücrede 64 farklı kodon var 61 tanesi protein sentezinde görev alır. Üç tanesi ise protein sentezinin bitişini bildirir.
UAG, UAA, UGA Bunlar stop kodonlarıdır. Protein sentezinin bitişini sonlanmasını bildirir.
AUG kodonu ise protein sentezini başlatır. ve protein sentezine katılır.
PROTEİN SENTEZİ=SANTRAL DOĞMA(hücrede bilgi akışı)
Hücrede bilgi akış yönü veya hücrede genetik şifrenin
akış şeklidir. Buna santral doğmada denir.
Bu bilgi akışı DNA dan mRNA ya bilgilerin dönüştüğü(değiştiği) aktarılması olayıdır.
DNA kendini eşler--------Transkripsiyon-----------mRNA---Translasyon---=Protein
DNA daki şifrelerin protein olarak kodlanması transkripsiyon=yazılım ve translasyon=okuma basamaklarından yapılmaktadır.
1.Transkripsiyon:Yazılım:Protein sentezleyecek mRNA zinçirinin DNA dan sentezlenmesidir.DNA üzerinde DNA az enzimi DNA nükleotit zincirlerini ayırırken RNA polimeraz enzim DNA zincirine uygun mRNA (Kodon zincirini) sentezler.Bu olaya DNA daki bilginin mRNA ya aktarılması veya yazılması denir.
RNA polimeraz kodlanacak genin başlangıçından 35 baz öncesine bağlanarak DNA zincirini açar. Genin başlangıcından itibaren anlamlı zincir esas alınarak mRNA sentezlenmeye başlanır.Adenin karşısına Urasil, Sitozin Karşısına Guanin gelir.mRNA zinçiri oluşur.Protein sentezleyen genin sonunda stop kodonu bulunur.RNA polimeraz stop kodonu geldiğinde mRNA ile beraber DNA dan ayrılır.mRNA cekirdekte bazı düzenlemelerden geçer.Sitoplazmadaki ribozomlara gecer.Ribozomun alt birimine gelir,Burada Ribozom kompleksini oluştururlar.Burada Okuma başlar.rRNAda şifre okunur ve uygun Protein oluşur.
DNA nın tamamından protein sentezlenmez. Proteinleri kodlayan DNA bölglerine interon denir. İnteronlar arasında kalan (protein sentezi için şifre vermeyen) kısımlara ise eksan denir.
2.TRANSLASYON: ÇEVİRİ VEYA OKUMA: DNA nın genetik şifresini ribozomlara getiren mRNA daki şifrenin okunmasıdır. Kısaca cekirdekten gelen şifreye göre protein sentezlenmesidir. mRNA daki kodonların okunmasıdır.
mRNA şifeyi ribozomlara getirdikten sonra, sitoplazmada bulunan amino asitlerin ribozomlara taşınması gerekir.Aminoasitleri ribozomlara taşıyan tRNA dır.
Amino asitler ATP kullanarak özel enzimlerle tRNA lara bağlanır.Her amino asiti aktive eden özel bir enzim vardır.Bu enzimler amino asitleri aktifleştirerek tRNA lara bağlar.Bu enzimlere sentataz enzimleri denir.Ribozomlara gelen tRNA lar kodonu ile uyuşması gerek.
Bütün Protein sentezlerini mRNA daki AUG kodonu başlatır. Metionin amino asitini temsil eden kodondur. bu kodona başlat kodonu denir.(AUG başlat kodonudur.)
Ribozomlara gelen mRNA(kodon zinciri) ribozomlarda kalıp RNA yı oluşturur.Bu sırada sitoplazmadaki tRNA alar(antikodon zinciri) kendilerine bağlı amino asitlerle ribozomlara gelir.Burada kodon zinciri karşısına dizilen antikodon zincirine bağlı aminoasitler arasında peptit bağları oluşur.Oluşan peptit bağları ile istenilen sıra ve sayıda amino asit zinciri=protein oluşur.Bu olaya okuma denir.mRNA daki stop kodonları protein sentezini durdurur.
Protein sentezi 10 ile12 saniye sürer. Bakterilerde daha hızlıdır. Antibiyotikler sentezi engeller.
DNA-----ATG AAT SSG ATS SGT Cekirdekte sentezlenen mRNA sitoplâzmaya gecer
mRNA—UAS UUA GGS UAG GSA mRNA sentezi RNA polimeraz enzimi ile yapılır
tRNA ---AUG AAU SSG AUS SGU Ribozomlarda peptit bağları ile amino asitler bağlanır
A B C A D amino asitleri=protein
1.UAS başlat komutu ile DNA da mRNA sentezini başlatır.
2.UAA, UGA, UAG, durdur(stop) kodonu ile DNA da mRNA sentezini durdurur.
3.Hücre cekirdeğinde sentezlenen mRNA sitoplâzmadaki ribozomlara gider.
4.Sitoplazmada her amino asit için bir tRNA bulunur.t.RNA lara bağlanan aminoasitler ribozomlardan gecer.Kalıp RNA da mRNA nın karşısına yeni aminoasit zinçiri oluşur.tRNA bir uçunda amino asit bir uçunda antikodon zinciri vardır.
BİR GEN BİR ENZİM HİPOTEZİ
Her enzim sentezi özel bir gen tarafından kontrol edilir. Gen ile enzim arsındaki ilişkiye ‘Bir gen bir enzim hipotezi’denir.
Enzimler katalizör görevi yapan protein molekülleridir. Hücrede bir molekülün oluşabilmesi için birden fazla enzime ihtiyac vardır. Her enzim reaksiyon zincirinin bir kademesinde görev alır. Bu neden le enzimler takım halinde çalışır.
Gen.1 Gen.2 Gen.3.
mRNA.1 mRNA.2 mRNA.3 Cekirdekte gercekleşir
rRNA.1 rRNA.2 r.RNA.3 Ribozomlarda gercekleşir
Ön madde ---------Denitin--------- Sitrülin--------- Arjinin
Arjinin amino asitinin sentezlenmesinde görev alan enzimlerden biri sentezlenmez ise reaksiyon tamamlanmaz. Eğer genlerden birinde mutasyon olursa genin sorumlu olduğu enzim sentezlenmez. Ve reaksiyon durur.
Eğer ortama mutasyona uğrayan genin enzimi ilave edilirse reaksiyon devam eder.Eğer ortama son ürün olan amino asit verilirse önceki genlerin sentezlediği enzimler sentezlenmez.
Her organizmanın belli hücrelerinde belli hücrelerinde belirli proteinler üretilir. Örneğin Hemoglobin kan hücrelerinde, sindirim enzimleri salgı hücrelerinde üretilir ve salgılanır.
DEĞERLENDİRME SORULAR .I
S.1.DNA—mRNA—Ribozomlar + tRNA==Protein. Protein sentezi ile ilgili hangi ifade yanlıştır.
a.Protein sentezinde 3 farklı RNA görev alır.
b. RNA lar DNA üzerinden sentezlenir.
c.mRNA genetik şifreyi ribozomlara taşır.
d.Amino asitler mRNA daki kodona göre dizilir.
e.mRNA ile tRNA nın görevi aynıdır.
S.2.Hücrede bilgi akışında görev almayan yapı hangisidir.
a.mRNA b.Protein c.DNA d.Enzim e.Lizozom
S.3.Aşağıdaki yapıların molekül yapısı olarak küçükten büyüğe göre doğru sıralanışı hangisinde doğru verilmiştir.
a.Nükleotit—Kodon--- Gen-- Kromozom
b.Kodon— Nükleotit—Gen--- Kromozom
c.Gen— Kodon--- Nükleotit—Kromozom
d.Kromozom-Gen--- Nükleotit—Kodon
e.Kodon— Kromozom—Gen-- Nükleotit
S.4.Genetik şifrenin çözümünde aşağıda verilenlerden hangisi kullanılmaz.
a.mRNA daki nükleotit dizilişi
b.Proteinlerdeki aminoasit sayısı
c.DNA da( mRNA sentezleyen) bulunan nükleotit sayısı
d.DNA daki nükleotit çeşidi
e.DNA ve RNA daki nükleotit sayısı
S.5. I.Transkripsiyon
II. Translasyon
III. Replikasyon
Ökaryot bir hücrede yukarıdaki olayların hangisi hücre cekirdeğinde gercekleşmez.
a.I b.II c.III d.I.II e.I.III
S.6.Adenin nükleotiti hangi moleküllerin yapısında bulunur.
I.DNA II.ATP III.FAD IV.NAD
a.I.II b.I.II.III c.I.II.III.IV d.II.IV e.II.III
S.7.mRNA daki AUA GGA nükleotit dizisinin karşısına gelen tRNA daki antikodon dizisi hangisidir.
a.AUG SSU b.UAU SSU c.AAU SSU d.TAT SST e.TAU GGS
S.8.Bir DNA molekülünde 2400 nükleotit var.300 Adanin var ise Sitozin sayısı ne kadardır.
a.1800 b.1200 c.300 d.900 e.750
S.9.Bir hücrede hidroliz edilen proteinden 13 serin, 2 vain, 4 lasin 2 tisin, 1 metianin amino asiti acığa cıkmıştır. Bu proteini şifreleyen mRNAzincirinde kaç tana kodon vardır.
a.21 b.18 c.5 d.22 e.12
S.10.DNA molekülünde hangilerinin sayıları birbirine eşittir.
I.Adenin II. Sitozin III. Deosiriboz IV. Fosforik asit.
a.I=II b.III=IV c.II=IV d.I=III e.II=III
S.11.I.Riboz II.Baz III.Aminoasit IV.Vitamin V.Fosforikasit
Yukarıdakilerden hangisi nükletitlerin yapısına katılmaz.
a.I b.II c.III d.I..III.V e.IV
S.12.DNA, RNA ve ATP nin yapısal olarak ortak olmayan özellikleri hangisidir.
a.Yapılarında 5.C lu şeker bulunur.
b.Geçirdikleri mutasyonlar nesillere aktarılır.
c.Yapılarında P bulunur.
d.Yapılarında adenin bulunur.
e.Yapılarında fosfoester bağları bulundururlar.
S.13.Hücrede görev yapan RNA ların ortak olmayan özellikleri hangisidir.
a.Yapılarında riboz şekeri bulunur.
b.Yapılarında Urasil nükleotiti bulunur.
c.mRNA,tRNA ve rRNA nın görevleri aynıdır.
d.Cekirdekte sentezlenirler.
e.DNA tarafından sentezlenirler.
S.14.700 kodona sahip mRNA yı yapan anlamlı DNA da kaç nükleotit vardır.
a.1400
b.2100
c.2990
d.700
e.350
S.15.Aşağıdakilerden biri diğerlerini kapsar. Kendi dışındakileri kapsayan molekül hangisidir.
a.Adenin nükleotiti
b.Adenozin
c.Adenin
d.Deoksiriboz
e.Nükleik asit
S.16.Hücrelerde canlılık faliyetlerini kontrol eden ve kalıtsal özellikleri nesillere aktaran organik molekül hangisidir?
a.DNA
b.RNA
c.Protein
d.Vitamin
e.Karbonhidrat
S.17.160 amino asit peptit bağları ile birbirine bağlanarak oluturdukları proteini şifreleyen DNA molekülünde toplam kaç nükleotit vardır?
a.160 b.320 c.960 d.980 e.1080
S.18.Bir hücrede kalıtsal özelliğin yeni döllere aktarlmasında protein sentezi önemli rol oynar.Kalıtımın yeni döllere aktarılmasını hangi olayla açıklarız.
a.enzimlerin işlev sırası
b.tRNA ların nükleotit dizisi
c.Proteinlerin amino asit dizisi
d.Genlerdeki nükleotit dizisi
e.rRNA ların nükleotit dizisi
S.19.DNA eşlenmesi için hangisi gereklidir.
I.Amino asit
II.Enzim
III.ATP
IV.RNA
V.Nükleotit
a.I.II
b.I.II.III
c.II.III.IV
d.II.III.IV.V
e.I.V
20.Bir hücrede Ribozomlarda 1234 amino asit den sentezlenen proteinde kaç tane peptit bağı vardır.
a.1324 b.1323 c.1325 d.672 e.2648
S.21.Aşağıdaki DNA ların yıkımı insanlarda yaşlanma belirtisidir.
I.Çekirdek DNA sı
II. Mitokondri DNA sı
III. Kloroplast DNA sı
a.I b.II c.III d.I.II e.I.III
S.22.40 000 nükleotidi olan DNA molekülünde S sayısı 4000 ise A+T/G+S oranı nedir?
a.1/2 b.1/3 c.1/4 d.4/8 e.4/12
S.23.Aşağıdaki baz dizilerinden hangisi DNA üzerinde yer almaz.
a.ATGG b.ATTA c.ATUG d.GGSA e.TTAG
Cevap:1.e 2.e 3.a 4.b 5.b 6.c 7.b 8.d 9.d 10.b 11.e 12.b .13.c 14.b 15.e 16.a 17.c 18.d 19.d 20.b.21.b 22.c 23.c
