BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
Dünyada yaşayan birbirinden farklı tüm canlı türleri biyolojik çeşitliliği oluşturur. Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri beslenmelerine bağlıdır.
Canlılar arasında beslenme ilişkisi olarak av avcı ilişkisi vardır..
Av ile avcı arasındaki besin zincirinde en alta algler bulunurken en üstte yırtıcı hayvanlar vardır.
Bu besin zincirinden her hangi bir halkanın(türün) ortadan kalkması besin zincirindeki diğer canlıları etkiler ve süreklilik bozulur buna bağlı olarak biyolojik çeşitlilik azalır.
Biyolojik çeşitlilik içerisinde genetik, tür ve ekosistem çeşitliliğini barındırır.
Genetik çeşitlilik bir türdeki bireylerin farklılığını tür çeşitliliği belirli bir alandaki türlerin sayısını ifade eder.
Ekosistem çeşitliliği canlıların cansızlarla olan etkileşimlerindeki farklılıkları ifade eder.
Dünyada tür zenginliği ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azalır.
Bölgenin coğrafik yapısı, iklim şartları tür sayısında etkilidir.
Örnek tropikal ormanlarda bir hektarda 300 ağaç türü varken ılıman ormanda 10 ağaç türü vardır. Hayvan çeşitliliği de aynı yönde paralellik gösterir.
Tür çeşitliliğinin fazlalığı genetik çeşitliliğin fazlalığını artırır.
Her türün bireylerinin genetik farklılığı o türün kendi içinde genetik çeşitliliğini artırır.
Örnek Karadeniz, yaprak döken ormanlarla, çayır ekosistemlerinin farklı türlerini barındırır.
Her yıl yüzlerce tür yok olmakta. Türlerin yok olmasına
1-İnsanın yaşadığı çevreye karşı bilinçsiz olması ve davranması.
2-Aşırı tüketim önemli rol oynar.
Artan nüfus için biyolojik çeşitliliğin korunması gerek. Gelecek nesillerin devamlılığı buna bağlı
Ülkemizde önemli endemik türler var. Bunların korunması için bazı alanların korunması gerek.
Doğal alanların korunması ile doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin korunması sağlanmış olur.
Ülkemizde önemli kuş yaşam alanları, endemik bitkilerin alanları, deniz kaplumbağaların üreme alanları, Akdeniz fokunun yaşam alanları vardır.
Ülkemiz ılıman iklim kuşağında dır.
İklimin farklılığı jeolojik geçmişi deniz, göl, akarsu gibi çeşitli ortamların varlığı, yükselti farklılıkları ülkemizdeki biyolojik zenginliğin sebepleridir.
Anadolu kıtalar arası köprü olması biyolojik çeşitliliğin artmasında önemli nedenlerdir.
Türkiye’nin coğrafi özelliği güney-kuzey yönde uzanan parelel sıradağlar, bu dağlar canlı gruplar arasında engeller oluşturdu. Doğal göl, geniş ova vadi ve ırmaklar suda ve karada yaşayan canlılar için uygun yaşam alanları oluşturur.
Bölgesel sıcaklık, yükselti, yağış farklılıkları farklı ekosistemlerin ortaya çıkmasını sağladı.
Ilıman iklimlere göre ülkemizde hayvan çeşitliliği fazladır. 30.000 yakın omurgasız türü ile 1500 kadar omurgalı türü vardır Alageyik, Sülün, ana vatanı anadoludur.
Ülkemiz iki büyük kuş göç yolundadır.
Türkiye de 9.000 açık tohumlu, kapalı tohumlu bitkiler vardır 3 bin tür ülkemize özgü endemik türlerdir.
Endemik tür sınırlı bölgede, ekolojik bölgede, bir ülke sınırlarında yaşayan türlerdir.
Doğu, Güneydoğu, Akdeniz endemik tür bakımından zengindir.
Türkiye’nin ekosistem ve biyolojik çeşitliliği ülkemizde; orman, step, sulak alan, deniz ve kıyı, dağ ekosistemleridir. Bu ekosistemleri farklı canlı türlerini barındırır. Bu farklılık genetik, tür, ekosistem çeşitliliğini etkiler.
ORMAN EKOSİSTEMLERİ
Doğu batı Karadeniz iğne yapraklı ve yaprak döken ağaçlar var. Cam, Köknar, Kayın, Meşe, vb
Akdeniz bölgesinde Toroslarda sedir ormanları vardır.
Kaz dağlarında kaz dağı köknarı vardır.
Eğridir’in güneyinde kasnak meşesi var.
Köyceğiz, Dalaman arasında siğla ağacı veya günlük ağaç vardır.
Beş parmak dağlarında kral eğreltisi var.
Datça ve Teke yarımadasında Datça hurması var.
Kastamonu, Yozgat, İspir çıvarında ispir meşesi önemli endemik türdür.
Türkiye de hayvan türleri olarak ayı, tilki, çakal, vaşak, geyik, dağ keçisi, yaban domuzu, bazı yılan türleri,kaplumbağa, ağaçkakan, baykuş türleri için ormanlarımız önemli habitatlardır.
Avrupa da nesli tehlikede olan şah kartalı, esmer akbaba ormanlarımızda ürer.
STEP EKOSİSTEMLERİ
Otsu bitkilerin oluşturduğu çayırlıklardır. Ülkemizin %28 cayırlarla kaplıdır.
İç Anadolu ve doğu Anadolu biyolojik çeşitlilik bakımından önemli alanlardır. Buradaki türler tarı ve endüstri ve sağlık alanında değerlendirilir..Bu alanda önemli endemik gen merkezleri vardır.
Buğdayın gen merkezi anadoludur. Halen ıslah edilmemiş buğday türleri vardır. 1960 yıllarda ABD buğdaydaki salgın hastalık Anadolu da yetişen buğdaylardan aktarılan genlerle önlenmiştir.
Bu noktada gen merkezleri korunmalıdır. Türkiye de yaklaşık 3000 endemik bitki türü var bunların 1200 tanesi step bitkisidir.
Ankara çiğdemi, Çoban dikeni, Yanardöner çiçeği gibi.
Steplerde hayvan türleri olarak; Anadolu miflonu, Step vaşağı, Gelengi gibi avrupada nesli tehlikede olan kuş türlerinden toy, küçük kerkenez, yılan kartalı, şahin, doğan, ibibik, bıldırcın ülkemizde yaşamakta.
Stepler böcek türleri bakımından zengindir.
SULAK ALAN EKOSİSTEMLERİ
Doğal ve yapay tatlı veya tuzlu sular, durgun ya da akıntılı farklı derinliklerdeki sular. Sazlık ve bataklıklar biyolojik çeşitliliğin en fazla olduğu ikinci alanlardır.
Su kıyıları hayvan ve bitki türlerinin yaşam alanlarıdır.
Kuşlar göç yolları üzerinde olduğu için göçmen kuşlar yaşar. Tepeli pelikan Manyas kuş gölü ve çam altı tuzlasında yaşar. Dikkuyruk ördeği burdur gölünde yaşar.
Tuz gölü flamingoları tuz gölüne yumurta bırakır yuva yapar.
Sulak alanlarda saz, kamış, hasır otu, nilüfer su altında ise su mercimeği bulunur.
DENİZ VE KIYI EKOSİSTEMLERİ
Ege denizinde ada, adacık, deniz mağaraları, kayalar ekosistem çeşitliliği bakımından önemli
Akdeniz foku ve bir çok balık türü için barınaktır.
Denizlerimiz biyoçeşitlilik acısından önemlidir. Kalkan, Uskumru, Kılıç balığı nesilleri tehdit altında olan balıklardır.
Van gölünün sodalı suyunda yaşayan inçi kefali tatlı sulara yumurta bırakır ve bir süre burada gelişir sonra van gölüne göç eder. Van gölünde yaşamını sürdürür.
DAĞ EKOSİSTEMLERİ
Alp dağları ile himalya dağları kuşağında olan ülkemizin yarısı dağ ekosistemindedir. Dağların uzantısı yükselişi farklı bitki ve orman ekosistemleri ortaya çıkarır.
Örnek Karadeniz de ladin ormanları nemli havanın dağlar boyunca yükselmesi ile ilgilidir.
Ülkemizde farklı ekosistemlerin varlığı nedeniyle biyolojik çeşitliliğin zenginliği dünyadaki doğal yaşamın devamlılığı ve sürdürülebilirliği acısından önemlidir.
Biyolojik çeşitlilik besin maddeleri ilaç hammaddeleri sanayi hammaddesi sağlamak bakımından önemli
Tahıl ve balık besin maddesi olarak ve ilaç hammaddesi olarak yabani otlar kullanılır.
Sanayide keten ve pamuk. Şeker üretiminde şeker pancarı biyolojik çeşitliliğe önemini belirler.
Aşırı otlatma, Orman yangınları, Cevre kirliliği, Kontrolsüz avcılık, Yol ve baraj yapımı inşaatları, Nüfus artışı ve çarpık yapılaşmalar biyolojik çeşitliliği olumsuz etkiler.
İnsanların doğaya olan ilgisiz ve sevgisizlikleri doğal yaşamı tehdit eden unsurlardandır.
Biyolojik çeşitlilik, tarihi ve kültürel miras önemli zenginlik olup bunların korunması yaşatılması ve gelecek nesillere bırakılması önemlidir.
ÜLKEMİZDE ÖNEMLİ BİTKİ VE HAYVAN TÜRLERİ
DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARI:
Doğal soğanlı rizomlu bitkiler yeni çeşitlerin elde edilmesi, hastalıklara dayanıklılığı artırmada ıslah materyali olarak kullanılır.
Bu bitkilerle sonbahar sonlarından ilkbahara kadar çiçek açar .
Bazıları tıbbı bitkilerdir.
Doğal çiçek soğanları hızlı şehirleşme sanayileşme ile aşırı sökülmeleri azalmalarına neden dir.
Kardelen, skalamen, karaçiğdem gibi türler tehlike altındadır. Bu türleri korumak için Tarım Bakanlığı projeler yapmıştır.
MANİSA LALESİ anavatanı anadoludur. Spil dağında yetişir. Soğanlı yabani yetişen çiçektir. Mart nisan ayında görülür. Kırmızı çiçek açar. 15–20 cm boyundadır.
SAFRAN: Anadolu da yetişir. Soğanlı bitki olup eylül ekim aylarında mor renkli çiçek açar. Boya maddesi, ilaç, kozmetik sanayide, aşure, zerde ve lokum yapımında kullanılır.
SKLAMEN: Toros dağlarında beyaz veya soluk pembemsi renkte çiçek açar. Çiçeklerin ucunda mor lekeler var
KONYA GAŞAĞI: Sadece Konya da yetişir. Tülüşah Konya peygamber çiçeği olarak ta bilinir. Özel olarak yetişir.
EBER SARISI: Akşehir ve eber gölünde yetişir. Suların çekilmesi nedeni topraktan su alamadığı için yok olmak tehlikesi altındadır. 3 dişi organı vardır. Yabani baklagillerden olup korumaya alınmıştır.
UZUN KULAKLI KİRPİ: Böcekçil memelidir. Uzun kulaklı çöl kirpisi de denir. 15-20 cm boyunda.Dikenleri 2 cm kadar olup ağırlığı 250-300 gram dır. Geceleri avlanır. Senede 5-6 yavru doğurur(3 defada)
Ortalama 6 yıl yaşar. On hafta açlığa susuzluğa dayanır.
ENDEMİK BİTKİ TÜRLERİ
Badem-Orkide-Tere-Kuşkonmaz-Pancar-Kiraz-Nohut-Keten-Kekik-Madımak-Armut-Çavdar-Çemen-Üvez-Adaçayı-Safran-Turp-
ENDEMİK HAYVAN TÜRLERİ
Ankara keçisi-Hopa engereği-Yaban koyunu-Sivas kangalı-Van kedisi
Alageyik anavatanı Akdeniz
Sülünün anavatanı samsun
