TEMEL BİLEŞİKLER(BESİNLER)
Canlılık,temel bileşiklerin organizasyon oluşturup bunu devam ettirebilen sistemlere sahip varlıkların işlevidir.Canlılık için gerekli bileşiklere besin denir.Besinler,enerji , onarım,yapı ve düzenleyici olarak kullanılır. Besinleri , yapılarına ve görevlerine göre inceleriz.
Yapılarına göre: 1.Organik besinler(bileşikler):Yapılarında C,H,Ö bulunur.Organik besinleri sentezleyen canlılara Ototrof canlılar(Bitkiler),Dışarıdan hazır alan canlılara Hetetrof canlılar denir(Hayvanlar).
Görevlerine göre üçe ayrılır.1.Enerji veren besinler.(Karbonhidrat,Yağ;Protein).2.Düzenleyici besinler(Vitamin,Hormon.Enzim). 3.Yapı ve Onarım için kullanılan besinler(Yağ,Protein.Mineral).
İNORGANİK BESİNLER(BİLEŞİKLER)
1.SU:Her canlıda,her dokuda farklı miktarda bulunur.İnsanın %75 sudur.Suyun özellikleri ve görevleri şunlardır.
1.İyi çözücüdür.2.Biyokimyasal reaksiyonlar için uygun ortamdır.3.Vuçut ısısını korur.Buharlaşma ısısı yüksek olduğundan, ani ısı değişikliklerinden vuçudun etkilenmemesini sağlar.4.Suda çözünen maddeleri taşır.(itme ve çekme kuvveti ile).5.Suda yaşayan canlıların yaşamasını sağlar.Buz halinde özgül ağırlığı azalır.Yüzeyi kapatır.Soğuktan canlıları korur.6.Büyük moleküllerin parçalanması için gerekli.7.Enzimlerin çalışması için gerekli(%15 altında enzimler çalışmaz).8.Tuzları ve zehirleri çözerek seyreltir.9.Kan sıvısının PH ve osmotik basıncını düzenler.
İnsanda Pankreas salgıları,Böbrek üstü bezleri,Hipofiz bezi,böbrekler su dengesini düzenler.
2.ASİ-BAZ-TUZLAR:Su içinde çözündüklerinde kendilerini oluşturanlara ayrışırlar.Suyun elektriği iletmesini sağlarlar. Bu elementlere elektrolit denir. – İyonlara anyon,+ iyonlara katyon denir.
Asit ,su içinde çözündüklerinde H iyonu(+) veren bileşiklerdir.Turnusol kağıdı kırmızıya boyar,ekşidir.Yapısında C bulunanlara organik asit denir.PH metrede 0-7 arası asittir.
Baz:Suda çözündüğünde OH iyonu(-) veren bileşiklerdir.Turnusol kağıdı maviye boyar.Organik bazlarda C ve N bulunur.PH metrede 7-14 arası bazdır.PH metrede 7 di nötr, l4 de doğru bazlık artar,0’ ra doğru asitlik artar.
Canlılarda asitler ve bazlar denge halindedir.Her enzim kendine özel PH ortamında görev yapar.Bu ortam değişirse enzim çalışmaz,canlı ölür.Kanın PH 7.4 bunun 7.8 veya 7.0 olması durumunda enzimler çalışmadığı için biyokimyasal reaksiyonlar olmaz canlı ölür
TUZLAR:Ast ve bazlar reaksiyona girdiğinde tuzlar oluşur.Tuzlar kanda Ca,K ve Na gibi iyonların dengede kalmasını sağlar.Kemiklerin ve dişlerin sertleşmesini sağlar.Kasları ve sinirlerin çalışması için gerekli minerallerin(Na,K,Ca) kaynağıdır.Tuz ihtiyacımızı sofra tuzları ile karşılarız..
3.MİNARELLER:a.Doku ve organların yapısında bulunur.
b.Plazmanın yapısını su,mineraller,organik bileşikler oluşturur. Plazmanın osmotik basıncını dengede tutar(düzenler).
c.Bazı enzimlerin yapısına katılır.Kof aktör denir.
d.Önemli biyolojik moleküllerin yapısına katılır(DNA,RNA,ATP...)
e.Vücudun iyon dengesini sağlarlar.
f.Metabolizmanın sürdürülmesini sağlarlar.
Ca,,Na,K,P fazla miktarda alınmalı.Mg,Fe,Cu,Zn,Fl,Al v.b. az miktarda alınmalıdır
1.KALSİYUM VE FOSFAT:Kemik ve dişlerin yapısında bulunur.Vuçut sıvılarının osmotik basıncını dengeler.Kasların ve sinirlerde iletinin oluşumunu sağlar.Ca kanın pıhtılaşması için gerekli.P ise ATP nin yapısında bulunur.Süt ürünlerinde bulunur.
2.Sodyum ve Potasyum:Vuçut sıvılarının asit baz dengesini düzenler. Sinirlerde uyartı iletilmesini,kasların kasılıp gevşemesini sağlar.K ise kanın pıhtılaşması için gerekli.yemek tuzları ile alırız
3.DEMİR: Hemoglobinin, enzimlerinin ve pigmentlerin yapısında bulunur.Kanda Oksijen ve karbondioksit taşır.kana kırmızı rengi verir.kuru üzüm,pekmez,karaciğer, et’de bulunur.
4.İYOT:Tiroit bezi hormonu tiroksin yapısında bulunur.eksikliğinde bez büyür metabolizma yavaşlar.İçme suyu ve sofra tuzlarında bulunur.
5.Magnezyum:Enzimlerin yapısında bulunur.Kanda Mg-Ca dengesi sinirlerin ve kasların çalışması için önemlidir.Bitkilerde klorofil yapısında bulunur.
6.Cu(bakır)Zn(çinko) Mb.(molibden):Enzimlerin yapısında bulunur..
7.Mangan:Bir çok emilim reaksiyonları için gerekli.
8.Flor:Dişlerin yapısında bulunur.Diş çürümelerini önler.
9.Krom.Glikoz metabolizması için gereklidir.
10.Arsenik,Selenyum.Miktarları az büyümeyi hızlandırır.
Cıva,Kurşun enzimlerin çalışmasını önler.Kurşun kan ve sinir hücrelerinde bozulmalara neden olur.Siyanür,ARSENİK GİBİ ZEHİRLER ENZİMLERİN ÇALIŞMASINI ÖNLER.BUNLARA İNHİBİTÖR DENİR.
DEĞERLENDİRME SORULARI
S.1.Hangisi suyun görevi değil
a.Enerji kaynağı
b.Biyokimyasal reaksiyonlar için iyi ortam
c.Vücut ısısını ayarlar
d.İyi çözüçüdür
e.Zehirleri seyreltirler
S.2.Hangisi Tuzların görevidir.
I.Diş ve Kemiklerin yapısına katılır.
II.Kanda Ca Na K iyon dengesini dengede tutar
III.Dişlerin Çürümesini Önler
IV.Kanda Oksijen taşır.
a.II.III b.I.II.III c.I.II. d.I.IV e.III.IV
S.3.Minerallerin görevi olmayan hangisidir.
a.Hemoglobin yapısında bulunur.
b.Enzimlerin yapısına katılır.
c.Sinir ve kasların çalışmasında etkilidir.
d.Büyüme ve gelişmeyi sağlar.
e.Enerji kaynağıdır.
S.4.Görevlerine göre besinleri üç guruba ayırırz.
I.Enerji verenler.Glikoz.yağ,Vitamin
II.Yapı ve Onarım görevi.Protein yağ
III.Düzenleyici besinler.Vitaminler
Yukarıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır.
a.I b.II c.III d.I.II e.I.II.III
S.5.Aşağıdakilerden hangisi inorganik besin değil.
a.su
b.tuz
c.Mineral
d.Asit ve baz
e.Hormonlar
S.6.Aşağıdakilerden hangisi organik bileşik değil.
a.Karbonhidrat
b.Yağ
c.Vitamin
d.Hormon
e.Su
S.7.121 glikozit bağı içeren bir nişasta oluşurken kaç mol su açığa çıkmıştır.
a.120 b.121 c 122 d.60 e 61
S.8.Aşağıda verilen bileşiklerden hangisi diğerlerinin yapı taşıdır.
a.selüloz b.Glikoz c.Maltoz d.nişasta e.glikojen
S.9.Aşağıdakilerden hangisi dehidrasyon sentezi sonunda oluşur.
a.su b.tuz c.glikoz d.nişasta e.Fruktoz
S.10.Glikojenin görevi ile ilgili hangi ifade doğru değil.
a.Yapı birimi glikozdur
b.Yapısında C.H.O bulunur.
c.Hücre çeperi yapısını oluşturur.
d.Hayvanlarda depo maddesidir
e.İnsanda karaciğer ve kaslarda depo edilir.
1.a 2.c 3.e 4.a 5.e 6.e 7.b 8.b 9.c10.c
ORGANİK BİLEŞİKLER(BESİNLER)
Yapılarında C,H,O bulunduran bileşiklerdir.Bitkiler tarafından sentezlenir.Karbonhidrat,Yağ(Lipit)Protein,Enzim,Nükleik asit,Vitamin başlıca organik bileşiklerdir.
1.KARBOHİDRATLAR:C,H,O bileşiklerinden oluşur.Genel formülü CnH2nOn dır.Çanlıda enerji sağlanan bileşiktir.Hücre zarı ve çeperinin yapısında bulunur.Nükleik asitlerin yapısında bulunur.(Riboz,Deoksiriboz olarak).Çanlıların kullandığı enerji molekülü ATP yapısında bulunur.En küçük yapı birimi GLİKOZ dur. 6 karbonludur.
Karbonhidratlar 3 grupta incelenir.
1.MONOSAKKARİTLER(TEK ŞEKERLER):Karbonhidratların en küçük birimidir. Karbon sayısına göre,3 C’lu triozlar;pruvik asit.Fosfogliser aldehit(fotosentez ve solunum reaksiyonlarında ara bileşiklerdir).5.C’lu Pentozlar;Riboz ve Deoksiriboz şekeri DNA,RNA,ATP yapısında bulunur.6.C’lu Glikoz,Früktoz,Galaktoz ise molekül formülleri aynı acık formülleri farklıdır.Glikoz,bütün hücrelerin enerji kaynağıdır.Früktoz, meyve şekeri. Galaktoz ise süt şekeridir.
2.DİSAKKARİTLER:İki glikoz molekülünün veya glikoza früktoz yada galaktoz bulanması ile olur.İki monosakkaritti bağlayan bağa glikozit bağı denir.Bir mol su açığa çıkar bu olaya dehidrasyon denir.
Glikoz+glikoz=mal toz(arpa şekeri)
Glikoz+früktoz=Sakkaroz8çay şekeri)
Glikoz+galaktoz=Laktoz(süt şekeri)
3.POLİSAKKKARİT:Çok sayıda glikoz molekülleri glikozit bağı ile bağlanarak oluşur.Glikozit bağı=açığa çıkan su sayısına eşittir, bunlar glikoz sayısından bir eksiktir.
a.NİŞASTA:Bitkilerde fotosentez sonucu oluşur.Suda çözünmez.Amilaz ve amilo pektin denen kısımlardan oluşur.amilaz suda çözünmez ve düz yapıda glikoz moleküllerinin bağlanmasıyla oluşur. Amilo pektin suda çözünür ve dallı yapıdadır.Nişasta iyotla mavi renk verir.Bitkilerde fazla glikoz nişasta olarak depo edilir.Dışarıdan alınan nişasta sindirilerek glikoza kadar parçalanır.Glikoz kana geçer.
b.GLİKOJEN:Hayvanlarda ve mantarlarda fazla glikoz (dehidrasyon sentezi ile) Glikojene dönüşür ve depo edilir.Dallı yapıdadır.Suda çözünür.İnsanda kanda 100ml.de 0-120mg.glikoz vardır.Fazlası kas ve Karaciğerde glikojene dönüşür ve depo edilir İhtiyaç halinde glikojen glikoza dönüşür.Glikojen iyotla kahve renk verir.Pankreas bezinin İnsülin hormonu fazla glikozu glikojene dönüştürürken Glokagon glikojenin glikoza dönüşüp kana geçişini sağlar.Kan şekeri dengede tutulur.Dışarıdan alınan glikojen sindirilerek glikoza dönüşür ve kana karışır.
c.SELÜLOZ:Bitki hücrelerinin çeperlerini oluşturur.Suda çözünmez.Sentetik,Plastik ve patlayıcı yapımında kullanılır.Sindirilmezler.Geviş getiren hayvanlar sindirebilir.Mikroorganizmalar(bakterilerin bazıları) selülozu sindirir.İyotla boyanmaz.Bitki çeperlerinde birikip odunlaşarak desteklik sağlarlar.
4 .KİTİN:Böceklerin vücut örtüleridir,desteklik sağlarlar.
.HEPARİN:Kondroitu sülfat.Hiyaloronik asit gibi çeşitli doku ve organların yapısında bulunur.
GÖREVLERİ
l.Bütün canlılar için,Enerji kaynağıdır.ATP sentezlenmesinde kullanılır.
2.Hücre zarı yapısında bulunur.Glikolipit ve Glikoprotein olarak.Glikoprotein Hücre zarının(hücrenin)çevresinden haberdar olmasını sağlar.
3.Yönetici moleküllerin/DNA,RNA,ATP)yapısında bulunur(Riboz.deoksiriboz).
4.Glikoz insan beyninin öncelikli yakıtıdır.
5.Yemeklere damak tadı verir.
6.Bitkilerde hücre çeperi yapısını oluşturur.
DEĞERLENDİRME SORULARI
S.1.Aşağıdaki ifadelerden hangisi Monosakkaritlerin özelliği değildir.
a.Sindirime uğramazlar.
b.Hücre zarından geçebilirler
c.Suda çözünürler
d.Birbirine dönüştürürler.
e.Her hücrede sentezlenebilirler.
S.2.Aşağıdaki organik bileşiklerden enerji kaynağı olarak öncelikli kulanım sırası hangisinde doğru verilmiştir.
a.Yağ-Protein-Vitamin
b.Karbonhidrat-yağ-Protein
c.Protein-yağ-Karbonhidrat
d.Yağ-protein-karbonhidrat
e.Vitamin-mineral-protein
S.3.Ağırlıklı olarak karbonhidratlarla beslenen insanda kandaki fazla glikoz karaciğerde hangi bileşiğe dönüşür.
a.Glikojen
b.Selüloz
c.Vitamin
d.Nişasta
e.Nükleik asit
S.4.Glikoz molekülü ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur.
I.Kanda glikoz oranı düşerse beyindeki açlık merkezi uyarılır.
II.Bütün canlılarda enerji kaynağı olarak kullanılır.
III.Fazla alındığında yağa dönüşerek depolanır.
a.I b.II c.III d.I.II e.I.II.III
S.5.a.Glikoz+Glikoz=Maltoz+Su tepkimesi aynı zamanda
b.Maltoz+Su=Glikoz+Glikoz
Bu reaksiyonlarla ilgili olarak hangisi söylenebilir.
I.a reaksiyonu dehidrasyon sentezidir.
II.b Hidroliz olayıdır.
III.Maltoz iki glikozun toplam ağırlığından daha ağırdır.
a.I b.II c.III d.I.II e.I.II.III
S.6.Glikoz molekülü,
I.Kanda belli düzeyde bulunur.
II.Laktoz ve maltozun yapı taşıdır.
III.Bütün hücreler glikozu yakarak Su ve Karbondioksite dönüştürür.
İfadelerinden hangileri söylenebilir.
a.I b.II c.III d.I.III e.I.II.III
S.7.Bitkilerde fotosentez olayı ile sentezlenen glikozdan
I.500 glikozluk nişasta
II.500 Glikozluk Maltoz
III.500 Glikozluk selüloz
Sentezleniyor.Sentezlenen bu maddeler ağırlıkları bakımından nasıl sıralanır.
a.I=II=III b.I>II>III c.I<II<III d.III>I>II e.I<III<II
S.8.I.Nişasta:bitkilerde depo maddesi
II.Glikojen:Hayvanlarda depo maddesi
III.Selüloz:Bitkilerde hücre çeperi yapısına katılır.
VI.Kitin:Böceklerin dış iskelet yapısı kitini oluşturur.
Aç olan insan için öncelikli enerji kaynağı hangisidir.
a.I.II b.I.III c.II.III d.I.II.IV e.II.III.IV
S.9.Polisakkaritlerden Nişasta,Glikojen,Selülozun ortak özeliği hangisidir.
a.Hayvan hücrelerinde depo maddesidir.
b.Bitki hücrelerinde sentezlenir.
c.Hayvan hücrelerinin enerji kaynağıdır.
d.Çok sayıda Glikoz moleküllerinin glikozit bağları ile bağlanması ile oluşurlar
e.İnsanlar tarafından sindirilebilirler.
S.10.Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır.
a.Riboz-RNA nın yapısında bulunur.
b.Glikoz-Bütün hücrelerin enerji kaynağıdır.
c.Selüloz.Böceklerin kabuğunu oluşturur.
d.Nişasta Bitkilerde depo maddesi
e.Glikojen Karaciğerde depolanır.
S.11.90 glikozla 40 Maltoz dan okşan nişastada kaç glikozit bağı vardır.
a.130 b.160 c.170 d.180 e.124
S.12.Hangisi Karbonhidratların görevi değildir.
a.Yönetici moleküllerin yapısına katılır.
b.Hücre zarı yapısına katılır.
c.ATP nin yapısında bulunur.
d.Hücrelerin enerji kaynağıdır.
e.Enzimlerin yapısına katılır.
1.e 2b 3 a 4.e 5.d 6.e 7.a 8.d 9.c 10.c 11.c 12.e
YAĞLAR(LİPİTLER)
Bütün hücrelerde yedek yüksek enerjili besindir Canlılarda yapı maddesidir.Suda çözünmez.alkol eter,kloroform gibi çözücülerde çözünür.Madeni yağlar enzimlerle parçalanır.Karbonhidrat ve proteinlerin iki katı fazla enerji verirler.Ancak Oksijen yapısında az olduğundan yakılması için fazla oksijen gerekir.Bu nedenle karbonhidratlar olmadığında yakılan depo maddeleridir.Yoğunlukları azdır.kuşlar ve kış uykusuna yatan canlılar yağları yakarak hem enerji hemde su ihtiyaçlarını karşılarlar.Hayvanlarda deri altında birikerek soğuktan hayvanı korur.Yapı maddesi olarak hücre zarı yapısına katılır.Zar yapısındaki fosfolipitlerin bir ucu suyu sever(tutar) diğer ucu ise suyu iter(sevmez).Bu özelliği hücre zarının suyu geçirmemesini sağlar.(su porlardan geçer)Yağların yapısında C-H-O bulunur.bazı yağlar P ve N taşırlar.
Yağların yapısında bir gliserin üç yağ asiti bulunur.Bunlar ester bağları ile bağlanır üç molekül su açığa çıkar.Yağ asitleri ,H ne doymuş ise(çift bağ yoksa) Doymuş yağlar denir.Bu yağlar katı lardır.Tereyağı İçyağı.Kuyruk yağı.Yağ asitleri, H ne doymamış ise(çift bağ var ise) Doymamış yağlar denir.Bunlar sıvı yağlardır.Zeytinyağı,ayçiçekyağı gibi.Bu sıvı yağlar H ne doyrulur ise margarinler elde edilir
Yağlar, Basit yağlar ve Bileşik yağlar diye iki grupta incelenir.Bileşik yağlar Gliserol ve yağ asitine P veya glikoz bağlanır.
Basit yağlar:Gliserol+3 yağ asit ten oluşur.Bu birleşme ester bağı ile olur 3 mol su açığa çıkar.İnsan vücudu Lineoik asit ve oleik asiti yapamaz.Bunlara esansiyel yağlar denir.Bitkilerden alırız.
Bileşik Yağlar:İki grupta incelenir.
1.Fosfolipitler. Hücre zarı yapısında bulunur.Basit yağlara fosforik asit ve azot bağlıdır.Fosfolipit moleküllerinin bir tarafı suyu tutar karşı tarafı ise suyu iter.Polar yapıda olması hücre zarının yarı geçirgen olmasını sağlar.(hücre zarı.mitokondri zarı, golgi zarı ribozom zarı) Su ve su da çözünen maddeler hücre zarındaki por(açıklık)lardan geçer.Hücre zarı bu yapısı ile suyu geçirmez. Sitoplazmanın dağılmasını önler.Çünkü hücre zarı iki sıra Fosfolipit molekülü birbirine ters dizilerek zarın yapısısın oluşturur.
2.Glikolipitler:Giliserolün 3’çü C’nuna OH glikozit bağı ile glikoz bağlanır.Hücre zarı yapısında ve sinir hücrelerinde bulunur.
3 Diğer yağ çeşitleri:Halkalı yapıya sahiptirler.Yağ asitleri ile esterleşerek oluşurlar..Bunlardan bazıları şunlardır.
a.Steroitler:Hayvan hücrelerinde biyolojik etkiye sahip moleküllerdir. Bunlar sofra tuzları ve kolesterol en önemlileridir.
Kolesterol;Hayvan hücrelerinin zar yapısında bulunur.Sinir dokularının yapı maddesidir.Bitki dokularında bulunmaz.Derinin asitlere ve eriticilere karşı direnci artırır.Su kaybını önler.Kanda kolesterol fazlalığı damar sertliğine neden olur.Kolesterol hücre zarının geçirgenliğini sağlar.
Karotinoitler.Bitkilerde bulunan renk maddeleridir.Meyve ve sebzelere renk verirler.Bitkilerde fotosentez yapan klorofil karo ten yapıdadır.Klorofil ışığın emilip ATP üretilmesini sağlar.Karaciğerde B karotinoit den A vitamini sentezlenir.
Mumlar:Yağ asitlerinin tek değerli yüksek alkollerle yaptığı esterlerdir.Canlıda su kaybını önler.Bitkilerde yaprak yüzeyini örter.Bitkinin su kaybını önler.
GÖREVLER:
1.Hücre zarı yapısında bulunur.Fosfolipit olarak.
2.Yedek enerji kaynağıdır.
3.İç organları sarar onları darbelerden korur.Çalışanların yıpranmamasını bağlar.
4.Vuçut ısısını korur.Deri altında birikerek.
5.Yağlar enerji kaynağı olarak kullanılırken su açığa çıkar(metabolik su)
6.Hormon ve vitamin yapısına katılır.
7.Hücre metabolizmasında etkilidir.(Koenzim.A)
8.A,D,E,K vitaminlerinin emil imini sağlar.
9.Glikolipit olarak hücre zarı yapısına katılır.
PROTEİNLER
Canlıların, yapısında, onarım faaliyetlerinde ve metabolik faaliyetlerde görev alırlar.Zorunlu hallerde enerji kaynağı olarak kullanılırlar.(karbonhidrat ve yağ yoksa).C,H.O ve N atomlarından oluşur.En küçük yapı birimi amino asittir.Tabiatta 20 farklı amino asit vardır.Bunlar bitkiler tarafından yapılır.Bir amino asit yapısında; Karbon atomuna amin ve karboksil grubu ile bir Hidrojen bağlıdır. Farklılığı sağlayan değişken grup bağlıdır
H-N-H H-N-H
H—C—COOH-------- H—C---COOH---------=Protein
R(Değişken) R(Değişken
(C ile N arasında 1 mol su açığa çıkar Peptit
bağı oluşur.)
Çok sayıda amino asit DNA(gen) kontrolünde değişik sıra ve sayıda Peptit bağları ile bağlanarak, proteinler oluşur.Su açığa çıkar.Açığa çıkan su sayısı Peptit bağı sayısına eşittir.Bunlarda amino asit sayısından bir eksiktir.
Yapısal görevleri:Hücrenin (canlının) iskeletini oluşturur.Hücre zarı yapısında ,kaslarda aktin ve miyozin,kemiklerde osein,sinirlerde nörofibriller protein yapıdadır.
Enzim fonksiyonları:Canlılarda metabolik reaksiyonlarda katalizör olarak görev yaparlar.
Tanıma ve taşıma görevleri:Hücre zarı yapısındaki glikoproteinler; hücrenin glikoz,amino asit,gliserin,yağ asiti, vitamin ,hormon,ilaç,v.b maddeleri tanıyıp içeri almasını sağlar.
Kanda bulunan hemoglobin oksijen ve karbondioksiti taşır.
Hormonların yapısına katılırlar.
Bitkilerde tohum yapısında depo maddesidir.Tohumun çimlenmesinde kullanılır.Enerji kaynağı olarak kullanılır.
Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Ayrıca onarımda görev alır.
Vuçut savunmasında görev alırlar.Antikor olarak.
Protein eksikliğinde;Yaralar iyileşmez.Büyüme gelişme durur.Vuçut direnci azalır.Vücutta ödem oluşur.Karaciğerde siroz hastalığı olur.Sinirler ve kaslar çalışmaz.Zeka gelişimi durur.Hafıza kaybı olur.Kemikler gelişmez.
Proteinler Çekirdekteki DNA nın direktifleri ile(mRNA aktarır) sitoplazmada ribozomlar da yapılır
Proteini oluşturan amino asitler düz sıra halinde ise bu yapıya prim er yapı denir.Eğer; Hidrojen bağları ile düz zincir arlıklı bağlanmış sarmal yapı oluşmuş ise sekonder yapı denir.Amino asit zincirleri yumak oluşturmuşsa tersiyer yapı denir Her canlının kendine özgü protein yapısı vardır.
Proteinler yüksek sıcaklık ve basınçta bozulur..bu olaya denitrifikasyon denir.
GÖREVLERİ.
1.Vücut yapı taşıdır.
2.Metabolizma için gereklidir.
3.Büyüme gelişme için gereklidir.
4.Onarım için gereklidir.
5.Kasların kasılması için gereklidir.
6.Sinirlerin çalışması için gereklidir.
7.Kanda O2 ve CO2 taşır.
8.Hormonların yapısına katılır.
9.Karbonhidrat ve yağlardan sonra enerji kaynağıdır
ENZİMLER
Canlılardaki organik katalizörlerdir.Biyolojik katalizörlerdir.Canlılarda katalizör görevi yapan protein moleküller iridir.Metabolik proteinler de denir.Hücredeki bütün reaksiyonları(metabolik ) sağlarlar..
Hayat;Enzim atik reaksiyonların bütünüdür.Enzim olmaz ise canlılık olmaz.
Biyolojik sistemlerde reaksiyonların hızlı ve canlıya zarar vermeden, kolay olmasını sağlar.Reaksiyondan değişmeden çıkar.Defalarca kullanılır.
Canlı sistemlerde su,demir,nikel önemli katalizörlerdir.
Katalizör:Kimyasal reaksiyonu hızlandıran,başlama enerjisini düşüren,reaksiyonun yönünü değiştiren kimyasal moleküllerdir.
Aktivasyon enerjisi(başlama enerjisi);Bir kimyasal reaksiyonun başlaması için gereken enerjidir.Enzimler reaksiyonların aktivasyon enerjilerini düşürür,ortamdaki ısı artışını önler.Çünkü çanlı yapısındaki, proteinler 45-55 derece ısıda kuagile(bozulur) olurlar
YAPISI:Basit enzimler ve bileşik enzimler olarak incelenirler.
Basit enzimler.Sadece proteinlerden oluşmuştur.Normalde pasiftirler(pepsin ojen.eripsinojen.v.b.)özel moleküllerle etkileşip aktif hale gelirler(pepsin,eripsin.v.b.)
Bileşik enzimler:Asıl protein kısmı ile yardımcı kısımdan oluşu.Protein kısmı apoenzim adını alır.Yardımcı kısımda vitamin var ise koenzim,mineral var ise kof aktör denir.Apoenzim(protein kısım)enzimin hangi maddeye(substrat) etki edeceğini belirler.Yardımcı kısım enzimi aktif hale getirir.Bir yardımcı kısım birden fazla apoenzimle çalışırken,bir apoenzim bir yardımcı kısımla çalışır.
APOENZİM YARDIMCI KISIM
Vitamin(B grubu vitaminler) ise Koenzim
Protein-------------
Mineral(Cu,Zn,Fe,Al.) ise Kof aktör
Apoenzim(hangi substratta etki Edeceğini belirler)
Yardımcı kısım(enzimi aktif hale getirir)
ENZİMLER GÖREVLERİNE GÖRE 6 GRUPTA SINIFLANDIRILIR.
1.Okside redüktörler:Elektron transferi yaparlar.ETS.sisteminde görülür.(solunum ve fotosentez)
2.Transfer azlar:Grup transferi yapan enzimlerdir.Metil,COOH,amino fosfat gibi grupları transfer ederler.
3.Hidralazlar:Su molekülleri kullanılarak kompleks moleküller parçalanır.Sindirim enzimleri bu gruptadır.
4Liazlar:Su molekülü çıkarmadan bir grubu koparan enzimlerdir.C-C,C:O,C-N arasıdaki kimyasal bağları bozan enzimlerdir.
5.İzomer azlar:İzomerik gruplar vermek üzere moleküllerden grup transferi yapan enzimlerdir.
6:Lig azlar:ATP yıkımı ile dehidrasyon sentezi yapan enzimlerdir.Enerjiyi kullanarak substrat moleküllerini birbirine bağlar.
ENZİMLERİN ÖZELLİKLERİ.
1.Enzimler hücrede sentezlenir.Hücre içi ve dışında kullanılır Oluştukları yerde zarar vermezler..
2.Enzimlerin etkinliği substrattın dışından başlar.Yüzey arttıkça etkinlik artar.
3.Enzimler hızlı çalışır.tekrar tekrar kullanılırlar.Reaksiyondan etkilenmezler.Reaksiyona girdikleri gibi(değişmeden)çıkarlar.Anahtar(enzim) kilit(substrat) uyumu gibi çalışırlar.
4.Her enzim kendine uygun PH(asit) ortamında çalışır.Midede Pepsin PH.2 ortamında İnce bağırsakta eripsin PH 8.4 ortamında çalışır(ikiside proteinleri parçalar)
5.Enzimler vuçut ısısında en hızlı çalışırlar.En hızlı çalıştıkları ısıya optimal ısı denir.36.7 derece.Yüksek ısıda bozulurlar(%% derecede).Düşük ısıda çalışma hızları azalır bozulmazlar ısıtılırlarsa tekrar hızlı çalışırlar
6.Demir.Bakır.Çinko gibi maddeler enzimlerin çalışmasını hızlandırır.Bunlara aktivatör denir.
7.Cıva.Arsenik ve zehirler enzimlere bağlanır çalışmalarını engeller.Bunlara inhibitör(önleyici) denir.
8.İsimlendirilirken etki ettikleri maddenin isminin sonuna az eki getirilerek isimlendirilir.
9.Bir enzim sadece bir reaksiyonda görev alı.Spesifiktir. Enzimler grup olarak (ekip) iş görürler.
10.Enzimler reaksiyonu başlatmaz.yeterli aktivasyon enerjisi olan ortamda etkindirler.
ENZİMLERİN ÇALIŞMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1.Sıcaklık:Enzim protein yapıda olduğundan belli sıcaklıklarda(0-55) çalışır.İnsanda vuçut ısısında optimal(en hızlı)değerde çalışırlar.Yüksek sıcaklıkta bozulur Düşük ısıda çalışmaz(geri dönüşür)
2.PH.Her enzim kendisi için uygu n PH ortamında çalışır.Bunun artması azalması durumunda çalışmaz.
3Substrat yüzeyinin artması enzimin etkinliğini artırır.
4.Enzim miktarı ve Substrat miktarının beraber artması tepkime hızını artırır.Biri artarken diğeri sabit kalırsa artış belli bir süre olur
5Aktivatörler enzim etkinliğini artırır.İnhibitörler ise enzim etkinliğini durdurur.
VİTAMİNLER
GÖREVLERİ.
1.Düzenleyici olarak görev yapan organik bileşiklerdir.
2.Üremede etkilidirler.
3.Hastalıklara karşı vücut direncini artırırlar.
4.Vücut sistemlerinin(sinir,dolaşım,sindirim.)düzenli çalışmasını sağlarlar.
5.Enzimlerin yapısına katılırlar.
6.Kanın yapımı ve pıhtılaşması için gereklidir.
7.Vitaminler sindirilmezler.Hücre zarından geçebilirler
8.Vitaminler enerji kaynağı olarak kullanılmazlar.
9Bitkiler tarafından sentezlenir.karaciğerde yapılır.Suda çözünür.B.C.Vitaminleri..A.D.E.K vitaminleri ise yağda çözünür suda çözünmez.
10.Düzenleyici olarak görev yaparlar.
1.YAĞDA ERİYEN(ÇÖZÜNEN) VİTAMİNLER.A.D.E.K. Depo edilebileler.
VİTAMİNİ:Deri hücrelerinin büyümesi ve gözde görmeyi sağlayan hücrelerinde bulunur.E.vitamini ile birlikte büyümeyi etkiler.Provitamin olarak bitkilerden alınır(karoten).Karaciğerde sentezlenir.Yumurta,tereyağı,balıkyağı,domates ve havuçta bulunur.
A vitamini eksikliğinde Gece körlüğü(tavuk karası) olur.Kemik ve dişler kolay kırılır.Halsizlik,deride pul pul dökülmeler olur.Deride kuruma olur.A vitamini enfeksiyonlara karşı vücut direncini artırır.
E.VİTAMİNİ:Kırmızı kan hücrelerinin yapılması için gerekli.A vitamin okside olmasını(aktif) sağlar.
Eksikliğinde kısırlık olur.Kalp damar hastalıkları olur.Tahıllarda bulunur.
D.VİTAMİNİ:Dişlerin ve kemiklerin sertleşmesini sağlar.Derideki karoten maddesinin güneş ışığı ile etkileşmesi ile oluşur.Eksikliğinde kemiklerde yumuşama olur.Uzun kemikler eğilir(raşitizm hastalığı.)
K.VİTAMİNİ:Kalın bağırsakta bakteriler tarafından sentezlenir.Kanın pıhtılaşması için gereklidir.Karaciğerde protrombinin yapımını başlatır.Protrombin de kanın pıhtılaşmasını başlatır.eksikliğinde kan pıhtılaşmaz.
2.SUDA ERİYEN(CÖZÜNEN ) VİTAMİNLER.B.C.Suda çözündüklerinden günlük alınmalıdırlar.
B1. (Tiamin):Karbonhidratların metabolizmasında etkilidir.Günlük alınmalı.Eksikliğinde sinir sistemi işlevi bozulur.Beriberi hastalığı eksikliğinde olur.Eksikliğinde zihin faaliyetleri bozulur.Eklemler şişer. Tahıllarda bulunur.
B2.(Riboflavin):Büyüme için ETS sistemi için gereklidir.(enerji dönüşüm reaksiyonlarında).Eksikliğinde çilt beyazlar. Sinir sistemi hastalıkları görülür.Günlük alınmalı.Tahıllarda bulunur.Et,süt,yumurtada bulunur.
B5.(pantotenik asit) :Karbonhidrat,yağ,protein metabolizması için gerekli.Eksikliğinde saç dökülmesi deride yaralar,sinir sistemi görülür.Günlük besinlerle alınır.
B6.Amino asit metabolizması için gereklidir.
B7(biotin):Üre oluşumu,yağ asiti,amino asit metabolizması için gereklidir. Günlük besinlerle alınır.
B12.(kohalomin):Amino asit ve protein metabolizması için gerekli.Kemik iliğinde kan hücrelerinin oluşması için gerekli.Eksikliğinde kansızlık olur.Baş ağrısı,sinir sistemi bozukluğu görülür.Et,balık,yumurtada bulunur.Bitki kaynaklı besinlerde bulunmaz.
B9.(folik asit9:Amino asit metabolizması için gerekli.Eksikliğinde anemi,deride yaralar olur.Günlük besinlerle alınır.
C.VİTAMİNİ:Kan damarlarının kuvvetlenmesinde,bağ doku oluşumunda etkilidir.Eksikliğinde diş eti kanamaları ve dişeti çekilmeleri görülür.(skor bit hastalığı).Eklemlerde şişkinlik,ağrı,yorgunluk,tembellik,iştahsızlık görülür.Kuşburnu,biber,patates,koyu yeşil yapraklı sebzelerde görülür Turunçgillerde bulunur.
YÖNETİCİ MOLEKÜLLER.(NÜKLEİK ASİTLER)
Hücrede yönetim ve kalıtım görevi yapan organik moleküllerdir.Bütün hücrelerde görülür.Virüs.Riketsiya,Alglerin ve Bakterilerde Ökaryot hücrelerde bulunurlar. İlk defa Hücre çekirdeğinde rastlandığı için Nükleik asit denilmiştir.
Nükleik asitlerin en küçük yapı birimi nükleotid’dir.Nükleotidler birbirine fosfoester bağları ile bağlanmıştır.Nükleotidler birbirine ard arda bağlanarak nükleotid zinciri oluşturur.
Bir nükleotidin yapısında şunlar bulunur.Baz+Şeker+Fosforik asit moleküllerinden oluşur.
Baz olarak Adenin,Guanin,Sitozin,Timin ve Urasil bulunur.Adenin ile Guanin çift halkalı olup pürin adını alır.Sitozin,Timin,Urasil tek halkalı olup pürimidin adını alır.
Şeker olarak 5.Karbonlu Riboz veya Deoksiriboz bulunur.
Fosforik asit molekülü bütün Nükleik asitlerde aynıdır.
Hücrede iki farklı Nükleik asit molekülü var.1.DNA 2.RNA
DNA.(DEOKSİRİBONÜKLEİK ASİT)
İki nükleotid molekülünün zayıf Hidrojen bağları ile birbirine bağlanması ile oluşur.Çift nükleotid zincirlidir. Baz olarak A,G,S,T bulunur.. U. Bulunmaz. Her zaman A. Karşısına T gelir.G. Karşısına ise S gelir. A-T arasıda iki zayıf Hidrojen bağı,G-S arasında ise üç zayıf Hidrojen bağı bulunur. A=T ve G=S sayısıdır. A+G=S+T sayısıdır(pürin sayısı pürimidin sayısına eşittir. Bunların oranı ise birdir.Hücre çekirdeğinde,miokondri ve kloroplastlarda bulunur.
Şeker olarak Deoksiriboz bulunur(Ribozdan bir oksijen çıkarılırsa Deoksiriboz oluşur)
Fosforik asit molekülü ise ortaktır.
DNA molekülü kendini eşleme yeteneğine sahiptir(replikasyon
DNA’nın eşlenmesine replikasyon yıkılmasına duplikasyon denir.).Bu özelliğinden dolayı protein sentezini yönetir.DNA molekülünün bir protein sentezinden sorumlu bölümüne gen denir.Gen kalıtımın üniteleridir.DNA ve proteinler kromatin ipliklerini oluşturur.Kromatin iplikleri ise kromozomları oluşturur.
DNA molekülü ip merdiveni modeli ile yapısı açıklanır.Merdivenin yan direkleri fosfat ve şeker molekülü.Basamakları ise bazlardır.Merdiven, kendi ekseni etrafında sarmaldır.Yan basamakları oluşturan şeker ve fosfat moleküllerinin karbonları arasıda oluşan bağlarla bağlıdır.(3.ile 5 C. Arasında).Bu kimyasal bağlar oluşurken su açığa çıkar.(Dehidrasyon sentezidir.)
DNA molekülü Mesajcı.RNA yı sentezlerken(Transkripsiyon=yazılım),m. RNA da her 3 nükleotid bir amino asiti temsil eder bu üç nükleotide Kodon denir.20 Amino asiti temsil eden 64 farklı kodon vardır.
DNA nın sentezini DNA Polimeraz enzimi gerçekleştirir.Bu olaya replikasyon veya yazılım denir.Yıkımına ise duplikasyon denir. Yüksek sıcaklıkta bozulurlar.
RNA(RİBONÜKLEİK ASİT)
Tek nükleotid zincirinden oluşur.Baz olarak Adenin,guanin,sitozin ve urasil bulunur.Timin bulunmaz.Şeker olarak riboz bulunur.Nükleotidler bir birine fosfat ile şeker arasında oluşan bağlarla bağlıdır.(dehidrasyon sentezi)RNA molekülü genelde sitoplazmada bulunur.RNA molekülü DNA molekülü tarafından sentezlenir.
Görevi:Protein sentezini yapar.DNA dan aldığı bilgi(şifreye) doğrultusunda protein sentezini yapar.Üç farklı RNA molekülü vardır.1.mesajcı.RNA 2.Ribozomal RNA 3.Transfer.RNA
MESAJCI..RNA:DNA tarafından çekirdekte sentezlenir.(Kodon zinciri).Görevi,DNA da ki(çekirdekteki) bilgiyi sitoplazmadaki ribozom organeline taşımaktır.
RİBOZOMAL.RNA(KALIP.RNA):Riboz omların%40 nı oluşturur.Protein sentezinde kalıp görevi yapar.
TRANSFER RNA:Sitoplazmada serbest halde bulunur.Enzim gibi görev yapar.Her amino asit için bir t.RNA vardır.Yonca yaprağına benzer yapıdadır. Bir uçunda aminoasit tam karşısında kodon vardır.Görevi amino asitleri ribozomlara taşır.R.RNA nın kalıbına uygun amino asit zinciri oluşur
RNA NIN özellikleri.Ribonükleotitlerden oluşur.Tek zincir.DNA tarafından sentezlenir.( ATP
Harcanır.su açığa çıkar)Sentezinde RNA polimeraz enzimi görev alır.
HORMONLAR
Organik molekül olup çeşitlilik gösterirler.Yağ,protein. Türevleridir.Üretimleri;Özel hücrelerde.Endokrin bezlerde.Sinir hücrelerinde olur
.Görevi:Düzenleyici görevi var.Beslenmeyi,üremeyi enzim faaliyetlerini.Vücut iç dengesini Büyüme ve gelişme gibi faaliyetleri düzenler.Kana karışır.Kan yoluyla taşınır.Hücre özel reseptörleri ile tanır ve cevap verir.Hormonlar genlerin kontrolünde sentezlenir.Özel hücre ve özel hedef organları etkiler.Bu yapılara hedef yapı denir.Hormonlar birbirlerinden etkileşerek kontrollü salgılanırlar.
ATP(ADENOZİN TRİFOSFAT)
Adenin bazına beş karbonlu şeker riboz un bağlanması ile Adenozin oluşur.Adenozin yüksek enerjili üç fosfat bağlanması ile ATP oluşur.ATP nin sentezlenmesine fosforilasyon denir.Çanlılarda şu olaylarla ATP sentezlenir.
1.Solunum olayı ile(oksidadif fosforilasyon)
2.Fotosentez olayı ile.(foto fosforilasyon)
3.Kemosentezle (İnorganik bileşiklerin kimyasal bağları bozulur.açığa çıkan enerji kullanılarak ATP sentezlenir.)
4.Substrat düzeyinde.Solunum olayında Fosfat bir bileşikten diğerine aktarılarak ATP sentezlenir.
ATP bütün canlıların canlılık olayları için kullandığı enerjidir.İhtiyaç kadar üretilir kullanılır.Depo edilmez.
ATP den bir fosfat ayrıldığında( 8 kcal. enerji serbest kalır canlı bu enerjiyi kullanır.) ADP oluşur.ADP den bir fosfat daha ayrılırsa AMP oluşur.
AMP ye bir fosfat bağlandığında ADP oluşur.DP ye bir fosfat bağlandığında ATP oluşur.Fosfat bağlanması için 8.kcal. enerji dışardan alınır.
Adenin+Riboz=Adenozin+P=AMP+P=ADP+P=ATP
ATP sentezi Ekzergonik reaksiyonlardır.Yukarıda sıralanan 4 reaksiyon.
ATP in harcandığı(kullanıldığı) reaksiyonlar endergonik reaksiyonlardır.
ATP şu olaylarda kullanılır.1.Biyosentez olayları.2.Hareket(kas) 3.Aktif taşıma 4.Sinirlerde impuls iletimi.5.Hücre bölünmesi 6.Işıma ve enerji dönüşümleri.
METABOLİZMA:Hücrelerde meydana gelen biyolojik reaksiyonların(enzim kontrolünde olan) bütünüdür.İki grupta incelenir.1.Sentez=Anabolizma=Özümleme reaksiyonları.ATP harcanır.Organik madde sentezinde su açığa çıkar(dehidrasyon)Fotosentez,kemosentez,besin sentezi gibi reaksiyonlar.
2.Katabolizma=yıkım=Disimilasyon=yadımlama;ATP sentezlenir.Büyük moleküllerin monom erlerine(yapı birimlerine) ayrılmasıdır.Organik besinler su alarak parçalanır(hidroliz).solunum.
Metabolizma hızını,yaş,cinsiyet,enzimler,hormonlar,ısı,uyku,ateşli hastalık,heyecan,stres etkiler.
Bazal metabolizma;Metabolizmanın en düşük hızda olduğu durumdur.Uyku durumunda Harcanan oksijen ve ya üretilen ısı miktarı ile belirlenir.Bitkilerde tohum metabolizması bazal metabolizmadır.Bazal metabolizma için;Canlının dinlenme halinde olması,son 12 saatte besin almamış olması,oda sıcaklığı ve olağan dışı şartların olmaması gerek(koku.heyecan olmamalı)Bazal metabolizma vücut yüzeyine bağlıdır.
DEĞERLENDİRME SORULARI.I.
S.1.I.Glikoz
II.Laktoz
III.Yağ
IV.Vitamin
V.Gliserol
Yukarıdaki organik bileşiklerin hangisi sindirilmeden kana karışır.
a.I b.I.II c.I.II.III d.I.IV.V e.II.IV.V
S.2.188 glikozit bağı içeren nişasta molekülü sentezlenirken kaç molekül su açığa çıkar.
a.188 b.189 c.187 d.396 e.98
S.3.Aşağıdaki ifadelerden hangisi nişasta için söylenemez.(doğru değildir.)
a.Hidroliz enzimleri ile paralanmaz
b.Glikoz moleküllerinin glikozit bağı ile bağlanması ile oluşmuştur.
c.Bitki hücrelerinde depo edilir.
d.Sentezlenmesi dehidrasyon sentezidir.
e.Suda çözünmez.
S.4.Aşağıdakilerden hangisi dehidrasyon sentezi sonunda oluşur.
a.glikoz
b.Maltoz
c.amino asit
d.Fruktoz
e.yağ asiti
S.5.Aşağıda verilen organik bileşiklerden hangisi diğerlerinin yapıtaşı olarak kullanılır.
a.selüloz
b.nişasta
c.glikojen
d.glikoz
e.Laktoz
S.6.Canlılarda görülen organik bileşikler ve yapılarında bulunan kimyasal bağlar hangisinde doğru verilmiştir.
Molekül Kimyasal bağ ismi
a.Yağ Ester
b.Protein Glikozit
c.Nişasta Peptit
d.Nükleik asit nükleoprotein
e.Glikojen zayıf hidrojen bağı
S.7.Organik bileşiklerin görevleri karşılarına yazılmıştır.Hangisi yanlıştır.
Organik bileşik Görevi
a.Protein Onarım
b.Vitamin Düzenleme
c.Yağ Yedek enerji kaynağı
d.Nişasta Yedek depo maddesi
e.Glikojen Hormonal görev
S.8.Aşağıdaki Organik bileşiklerden hangisi enerji kaynağı olarak kullanılmaz.
a.Protein
b.yağ
c.nişasta
d.glikoz
e.vitamin
S.9.Aşağıdaki reaksiyonda I,II,III nolu yerlere ne yazılmalı
Amino asit+Amino asit-------- I+ su
N(II)--------- Nişasta+(n-1)Su
Sakaroz+ Su ------ Glikoz+ III
I II III
a.Dipeptit Glikoz Fruktoz
b.Galaktoz Glikojen Dipeptit
c.Protein Maltoz Glikoz
d.Glikoz Protein Fruktoz
e.Fruktoz Galaktoz Polipeptit
S.10.Bir Amino asit te hangi gruplar bulunur.
I.Amin II.Karbosil III.Hidrojen IV.Değişken grup V.Su
a.I.II b.I.II.III c.I.II.III.IV d.I.II.III.IV.V e.I.IV.V
S.11. I.Hücre zarı yapısında bulunur.
II.Bütün canlıların kullandığı enerji kaynağıdır.
III.Yönetici moleküllerin yapısına katılır
Yukarıdaki görev leri yapan organik bileşik hangisidir.
a.yağ
b.karbonhidrat
c.Protein
d.Vitamin
e.Enzim
S.12.Açlık durumunda en son enerji kaynağı olarak kullanılan organik bileşik hangisidir.
a.Protein b.Glikoz c.Laktoz d.Früktoz e.Yağ asiti
S.13.Hangisi minerallerin görevi değildir.
a.Kanın osmotik basıncını düzenlerler
b.Kanda oksijen taşırlar
c.Kemiklerin sertleşmesini sağlar
d.Enzimlerin yapısına katılırlar
e.Enerji kaynağı olarak kullanılır.
S.14.Hangisi suyun görevi değil
a.Vücut ısınsı dengeler(sıcakta buharlaşarak)
b.Organik besinlerin parçalanmasında gereklidir.
c.Enzimlerin çalışması için gereklidir
d.Organik bileşiklerin sentezi için gereklidir
e.Reaksiyonların olması için iyi ortamdır.
S.15.Hangisi enzimlerin görevi değildir.
a.Reaksiyonların başlama enerjilerini düşürür
b.Reaksiyonun vücut ısısında olmasını sağlar
c.her enzim uygun PH ortamında çalışır
d.Düzenleyici olarak canlılık olaylarını düzenler
e.Sinirlerde uyartı iletilmesini sağlar.
S.16.Canlılar tarafından kullanılan,su mineraller,tuz ve asit –baz gibi inorganik besinlerin görevleri olmayan hangisidir.
a.Kemik ve dişlerin yapısına katılırlar
b.Hücrelerde düzenleyici olarak görev alırlar.
c.Hücrede canlılık olayları için uygun ortam hazırlarlar.
d.Hücrenin enerji kaybını engeller
e.Hücrede biyolojik moleküllerin yapısına katılırlar.
Cevaplar.1.d 2.a 3.a 4.b 5.d 6.a 7.e 8.e 9.a 10.c 11.b 12.a 13.e 14.d 15.e 16.e
DEĞERLEDİRME SORULARI.IV
S.1.Bir DNA virüsü girdiği hücrede kendisi çoğalırken konak hücrenin aşağıdaki moleküllerden hangisi en az sayıda tüketilir.
a.Urasil bazı
b.Adenin bazı
c.ATP
d.Deoksiriboz şekeri
e.Timin Bazı
S.2.500 Timin nükleotiti bulunan bir DNA molekülünde iki ipliği bir arada tutan Hidrojen bağı sayısı 4000 ise Bu DNA molekülünde bulunan Sitozin sayısı kaçtır.
a.3000
b.2000
c.1500
d.1000
e.250
S.3.Nükleik asitlerin yapısında pürin(adenin ve guanin) ve pürimidin bazları(Sitozin urasil ve Timin) bulunur.
Buna göre bir nükleik asitin diğer nükleik asitten farklı yapıda olmasına
I.Yapısındaki pürin baz çeşitleri.
II.Yapısındaki şeker çeşitleri.
III.Yapısındaki pürimidin baz çeşitleri.
Hangileri neden olur.
a.I b.III c.I.II d.II.III e.II
S.4.Bir DNA molekülünde 3200 nükletit var.A/G oranı 2/6 dır.Bu DNA molekülünde kaş tane Deoksiriboz şekeri var.Hidrojen bağı sayısı nedir.
a.3200 şeker 4000 H bağı
b.2400 şeker 3200 H bağı
c.800 şeker 4000 H bağı
d.3800 şeker 3200 H bağı
e.1200 şeker 1600 H bağı
S.5.Aşağıdakilerden hangisi yetersiz protein alınması sonucu meydana gelen olaylardan biri değildir.
a.büyümenin hızlanması
b.bağışıklığın zayıflaması
c.Yaraların geç iyileşmesi
d.Kasların zayıflaması
e.Zarar gören hücrelerin yerine yenisinin yapılamaması.
S.6.Aşağıdakilerden hangisi vücutta depo edilmeyen vitaminlerin eksikliğinde ortaya çıkan hastalıktır.
a.geçe körlüğü b.Raşitizm c.Kısırlık d.Skor bit e.Hemofili
S.7.Sindirilmezler,vücut direncini artırırlar,hücre zarından kolay geçerler ve yağda yada suda çözünürler.Bu özelliklere sahip organik bileşik hangisidir.
a.Yağ b.Vitamin c.Protein d.Enzim e.Selüloz
S.8.Enzimlerin aktif hale gelmesinde yardımcı kısım görev alır.Yardımcı kısımda Vitamin varsa bu enzime ne ad verilir.
a.Kof aktör b.koenzim c.Apoenzim d.holoenzim e.protein
S.9.Aşağıdakilerden Organik molekül ve yapı birimi hangisinde doğru verilmemiştir.
a.Nükleik asit Nükleotit
b.Karbonhidrat Glikoz
c.Protein Aminoasit
d.Yağ Lipit
e.Yağ Yağ asiti ve gliserol
S.10.Enzimlerin çalışmasında hızlandırıcı etkisi olmayan enzim çalışmasını engelleyen faktör hangisidir.
a.PH miktarı b.Sıcaklık c.İnhibitör d.Aktivatör e.Madde miktarı
S.11. O-----^V^----A—T-----^V^------O
I II III
Yukarıda bir DNA molekül modeli gösterilmiştir.I.II.III nolu yerlere ne yazılmalıdır.
I II III
a.Glikozit bağı Fosfoester bağı Hidrojen bağı
b.Fosfoester bağı Glikozit bağı Hidrojen bağı
c.Hidrojen bağı Glikozit bağı Fosfoester bağı
d.Hidrojen bağı Fosfoester bağı Glikozit bağı
e.Glikozit bağı Hidrojen bağı Fosfoester bağı
S.12.DNA molekülü kendini eşleyerek hangi görevi yapar.
a.Kalıtımı dölden döle aktarır.
b.Protein sentezi yapar
c.Hücreyi yönetir
d.Bölünmeyi yönetir
e.Üremeyi sağlar
S.13.Enzimlerle ilgili hangi ifade doğru değil.
a.Enzim substrata zayıf bağla bağlanır.
b.Farklı enzimler bir yardımcı kısımla aktifleşebilirler.
c.Ortam sıcaklığından etkilenirler.
d.Bir kısmı sadece protein yapıdadır.
e.DNA kontrolünde ribozomlarda sentezlenirler.
S.14.Bütün Nükleik asitlerde bulunan molekül hangisidir.
a.Adenin b.Timin cUrasil d.Riboz e.Fosfat
S.15.Canlıların kullandığı enerji kaynağı ATP hangi reaksiyonla sentezlenmez.
a.Fotosentez b.Kemosentez c.Solunum d.Substrat seviyesinde e.Kas kasılmasında
S.16.ATP hangi olaylarda kullanılır.
Üreme
Sinirsel ileti
Hareket
Bütün canlılık olaylarında
S.17.DNA nın görevi nedir?
Hücrede yönetim görevi yapar Hücrede yönetim görevi yapar.
S.18.RNA nın görevini yazın?
Hücrede DNA kontrolünde protein sentezi yapar.
S.19.Kaç çeşit RNA vardır.
1.mRNA 2.tRNA 3.rRNA
S.20.Canlılarda enerji kaynağı olarak kullanılan besinleri yazın
Karbonhidrat-Yağ-Protein
S.21. Canlılarda Yapı ve onarım kaynağı olarak kullanılan besinler hangisidir.
Protein-yağ-Karbon hidrat-Mineral-su
S.22. Yağda eriyen vitaminleri yazın
A-D-E-K
S.23. Gece körlüğü hangi vitamin eksikliğinde olur.
A
S.24. Diş eti çekilmesi ve skorbit hastalığı hangi vitamin eksikliğinde olur.
C
S.25. Bir Nükleotit yapısında ne bulunur.
Baz+Şeker+Fosfat
S.26. Adenin hangi molekül yapısında bulunur.
DNA-RNA-ATP-Koenzim(NAD,FAD)
S.27. Bir hücrede nişasta var ise bu hücre hakkında ne söyleyebiliriz.
Bu hücre bitki hücresidir.
S.28. Canlıların kullandığı enerji kaynağı hangi moleküldür.
ATP
S.29. Canlılarda katalizör görevi yapan protein yapısındaki moleküller hangi moleküldür.
Enzim
S.30. Hücre zarından sindirilmeden alınan besinler hangisidir.
a.Yağ b.Mineral c.Protein d.Selüloz e.Nişasta
S.31. Aşağıdaki boşluklara uygun((DNA-ATP-RNA-D-Deoksiriboz)kelimeleri yazın
a.Hücrede …………….öncelikli enerji kaynağıdır
b………..Vitamini eksikliğinde raşitizm hastalığı olur.
c.Hücrede yönetim ve kalıtım görevini……….molekülü sağlar.
d.Hücrede Protein sentezinde görev alan tek zincirli Yönetici Molekül………
e.DNA molekülünde şeker olarak……………bulunur.
Cevap.1.a 2.c 3.d 4.a 5.a 6.d 7.b 8.b 9.d. 10.c 11.b 12.b 13.a 14.e 15.e 30.b 31.a.ATP b.D c.DNA d.RNA e.deoksiriboz
