HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET
Hayvanlarda hareket ve destek sistemlerinin Kas ve Sinir sistemi ile uyumlu çalışır. Hareket ve destek sisteminin uyumlu çalışmasını Hormonal ve sinir sistemi sağlar.
Bu gün hayvanların hareketleri incelenerek teknolojik gelişmeler yapılmakta. Yusufçuk böceğinde önde ve arkada zıt yönde çalışan kaslar hayvanın uçmasını sağlar. Bu helikopter yapımında faydalanılmış yapıdır.
HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET
Hayvanlarda yer değiştirme vardır. Bu hareket olarak bilinir. Hayvanlar besin bulma ve diğer nedenlerden dolayı hareket eder. Sünger ve Deniz Laleleri tentaküllerini hareket ettirerek suyu ve dolayısıyla suyla beraber beslenme ihtiyacını karşılar. Hareket ve desteklik sağlayan üç farklı iskelet vardır.(Destek ve hareket sistemine İskelet denir.)
1.Hidrostatik Hareket: İskelet kasları ile çevrili kaslarla çevrili vücut boşluğu su, Kan, özel sıvı salgılar veya benzeri sıvı ile doludur. Denizanası, Hidra, Halkalı solucanlarda görülür. Halkalı solucanlarda halkalı kaslar ve enine kaslar kasıldığında vücut boşluğunu(solom boşluğunu) dolduran sıvı ileri itilir ve hayvan hareketi sağlanır. Kasılma Baştan başlayıp sona doğru devam eder. Hareket çok yavaştır.
2.DIŞ İSKELET: Hücre salgısıdır. Ve cansızdır.
Organik ve inorganik maddelerden oluşur.
Ektoderm kökenlidir.
Karada yaşayanlarda vücut ısınsı korur.
Isı kaybını önler.
Büyümeyi sınırlar.
Böceklerin bazılarında zaman zaman değiştirilir. Bazı böceklerde eklemler üzerinde bağlantılar oluştururlar. Kabuk değiştiren hayvanlarda enerji kaybı ve madde kaybı olur.
Kabuk değiştirmede canlı korumasızdır. Midye ve kabuklularda kabuk hareketi engeller.
Böceklerde kitin bağlantılar az engel oluşturur.
GÖREVİ: 1.Canlıyı dış etkilerden korur.
2.Isı kaybını önler.
3 Büyümeyi sınırlar.
4.Hareketi engeller. Böceklerde segmentlere bağlı kaslar hareketi engellemeyi ortadan kaldırır.
5.Düz kaslar iskeletin iç yüzeyine bağlıdır.
3.İÇ İSKELET: Süngerler Derisi dikenler ve omurgalılarda görülür. Kemik kıkırdak gibi birçok alt birimden oluşur. Mezoderm kökenlidir.
Vücut içinde yer alır.
Büyümeyi sınırlamaz.
Organizmaya rahat hareket imkânı sağlar.
Kaslar iskelete içten bağlıdır.
İskelet vücut örtüsüyle örtülüdür.
Süngerlerde hücreler dokulaşma göstermez. Ancak mezenşim hücrelerinin salgıları olan CaCO3 ve silis, spongin gibi organik maddelerden oluşan telcikler=iğnecikler iç iskeleti oluşturur.
Denizyıldızında iskelet ince bir dokuyla örtülüdür.
Mürekkep balıklarında CaCO3 dan dan yapılı iç iskelet bulunur. Telcikler desteklik sağlar. Düz kasa benzer yapıdadır. Kasılıp gevşeyerek hareketi sağlar.
Derisi dikenlerde iskeleti birbirine bağlayan eklemler var. Eklemlere bağlanan planktonlar üzerinde dikenler ve kabartılar bulunur. İç iskeletin üzeri epidermisle örtülüdür.
Omurgalıların Tamamında iç iskelet bulunur. Kordalılarda iskelet bağ dokudan yapılı iplik şeklindedir.(Nötokort).Köpek balıklarında kıkırdaktan yapılı. Balık Kurbağa, Sürüngen, Kuş ve Memelilerde kemik dokudan yapılıdır.
Kurbağalarda iç iskelet gelişmiş üyelerle hareketi sağlayan gelişmiş iç iskeleti vardır.
Sürüngenlerde kaburga ve göğüs kemiği iç organları korur.(göğüs kafesi var)
Kuşlarda uçmayı sağlayacak şekilde kemiklerin içinde boşluklar var. Bu vücut yoğunluğunu azaltır ve uçmayı kolaylaştırır.
Memelilerde gelişmiş iskelet var. Kaslar kemiğe bağlı. Hareket; sinir, duyu, hormon sistemi kontrolünde kas-kemik-kıkırdak ve eklemler tarafında sağlanır.
İSKELET SİSTEMİNİN GÖREVİ
1.Vücuda desteklik sağlar.
2.Kaslarla birlikte hareketi sağlar.
3.Vücuda şekil verir.
4.İç organları korur ve tutunma yüzeyi sağlar.
5.Kemiklerde ve kemik iliğinde kan hücreleri yapılır.
6.Mineral deposu olarak görev yapar.(Ca, Mg, P gibi.)
İNSANDA İSKELET SİSTEMİ
İnsan iskeleti, bağ dokunun iki temel dokusu olan kemik ve iskelet dokudan oluşur. İskelet embiryonik dönemde gelişmeye başlar. İnsan vücudunda bulunan kemikler görevleri gereği şekil kazanmışlardır.
İSKELETİN KISIMLARI
İskelet baş, gövde ve üyeler olmak üzere üç bölümde incelenir.
1.BAŞ İSKELETİ: Kafatası ve yüz kemiklerinden oluşur.
Kafatası beyni çevreleyen yası kemiklerden oluşur.(alın.1Yan kafa.2 Şakak.2 kemik var İnsanda iki yaşından sonra kafatası kemikleri birbiriyle sıkı bağlanır. Kafatası ve Omurilikte sinirlerin çıktığı delikler vardır.
Yüz kemikleri; 2 tırnaksı, 2 elmacık, 2 burun, 1 sapan, 2 boyuncuk 2üst 2 alt çene kemiği, bulunur.
2.GÖVDE İSKELETİ: Omurga, Göğüs, Kaburga, Omuz kemeri ve kalça kemiklerinden oluşur.
Omurga İskeleti: 33 omurdan oluşur. Vücudun ve iç organların direğidir. Üst ucu baş alt ucu leğen kemiğine bağlıdır. 70-75cm boyundadır. S şeklinde eksene sahiptir.
Omurların Yapısı: OMURLAR ÜST ÜSTE DİZİLEREK OMURGAYI OLUŞTURUR.
Bir omurun yapısı şöyledir. İki yan çıkıntı bir dikensi çıkıntı ve omur deliğinden oluşur. Üst üste gelen omurların delikleri omurga kanalını oluşturur. Omurilik sıvısı burada bulunur.
Omurlar kıkırdak yastıklarla (disklerle) birbirine bağlanır. Omurga Boyun sırt, bel, sağrı ve kuyruk denen kısımlar dada incelenir. Boyun bölgesinde birinci omur Atlas omurudur. İkinci omurun eksenindeki çıkıntı atlas omuru içine girmiştir. Atlas diğer taraftan kafatası kemiklerine bağlıdır. Buda boyun hareketini sağlar.
Sırt omurlarına 12 kaburga bağlıdır. Göğüs kemiği vücudun göğüs bölgesinde kaburga kemiklerinden 10 tanesi buraya bağlı(8 tanesi bağlı 2 tanesi 8 ci kaburgaya bağlı). İki kaburga kemiğinin ucu serbesttir.
Üyeler İskeleti: Omuz kemeri ile kollar Kalça kemeri ile bacaklar çatı kemiğine bağlıdır.
Kollar Pazu, ön kol, dirsek, sekiz el bileği, 14 el parmak kemiğinden oluşur.
Bacaklarda uyluk, diz kapağı, baldır. Kaval, 7 ayak bileği kemiği ve 14 ayak parmak kemiklerinden oluşur.
İnsanda iskelet, Vücut çatısını oluşturur. Dik durmamızı sağlar. Hareketi sağlar. Kaslara ve iç organlara tutunma yüzeyi sağlar.
İnsanda İskelet ve destek sistemi üç yapı(doku)dan oluşur.
1.Kemik doku
2.Kıkırdak doku
3.Kas Doku
KEMİK DOKU
Embriyonun ilk iki ayında kıkırdak halde bulunan daha sonra kemik dokuya dönüşen kemik doku iki kısımda incelenir.
1.Osteosit denen kemik hücreleri. Lagün denen boşluklarda bulunur. Yıldız şeklindeki hücreler sitoplazma uzantıları ile birbirine bağlanır.
2.Osein denen protein ve inorganik bileşiklerden oluşan yapıdır. Protein lifler kollejen yapıda olup inorganik bileşikler Ca ve Mg karbonat gibi bileşiklerdir.Kemik dokuya sertlik kazandırır.
PERİOST: Kemik doku üzerinde bağ dokudan yapılı kemik zarının görevleri.
1.Kemiğin enine büyümesini sağlar.
2.Onarım ve yenilenmeyi sağlar
3.Bol miktarda sinir ve kan damarı taşır.Kemiğin beslenmesini sağlar.
KEMİK DOKUNUN GÖREVLERİ
1.Vücuda şekil verir, Dik durmamızı ve hareketi sağlar.
2.Kafatası beyni, Göğüs kemikleri iç organları korur ve tutunma yüzeyi sağlar.
3.Kemik iliği kan hücrelerinin yapımında görev alır.
4.Vücudun Ca, Mg, P, gibi mineral deposudur.
YAPILARINA GÖRE İKİYE AYRILIR.
1.SIKI KEMİK(SERT KEMİK):Uzun kemiklerin gövdesi ve kısa yası düzensiz kemiklerin dış yüzeylerinde bulunur
İç içe sıralanmış lameli yapıya sahip olup lamellerin ortasında boyuna uzanan havers kanalları bulunur.Bu kanalların içi kemik iliği doludur.Havers kanallarını birbirine bağlayan enine kanallar bulunur.Bu kanallara Wolkman kanalları denir.Bu kanallar kan damarı ve sinirleri taşır.Hücrelerin beslenmesi ve madde alış verişini sağlar.
2.SÜNGERİMSİ KEMİK DOKU. Uzun kemiklerin baş kısmı ile yassı ve diğer kemiklerin dış kısmını kaplayan sıkı kemik dokunun altında bulunur. Gözenekli yapıda olup gözeneklerde kemik iliği var. Kan hücreleri yapımına katılır.
ŞEKİLLERİNE GÖRE 4 GRUPTA İNCELENİR.
1.UZUN KEMİKLER: Kol ve bacak kemikleri. Pazu, önkol, dirsek, uyluk, kaval, baldır, kemikleri uzun kemiklerdir.
Uzun kemiklerin uçlarına baş iki baş arasına gövde denir. Kemiğin dış kısmını periost çevreler. Baş kısmında İnce tabaka halinde sıkı kemik doku altında ise süngerimsi kemik doku bulunur. Gövde kısmı tamamen sıkı kemik dokudan yapılıdır. Kemiğin ortasını kemik iliği doldurur.
2.YASSI KEMİK: Göğüs, kaburga, kalça, diz kapağı kafatası kemikleridir. Dışı periost ile çevrili. Periostun altında sıkı kemik içte ise süngerimsi kemik bulunur. Süngerimsi kemikte kırmızı kemik iliği bulunur.
3.KISA KEMİK: Omurga, el, ayak, bilek kemikleridir. Eni boylarına eşittir. Dışta periost altında sıkı kemik doku içte ise süngerimsi kemik bulunur.
4.DÜZENSİZ ŞEKİLLİ KEMİK: Kafatası, kürek, kaburga, kalça kemikleri. Dışta periost altında sıkı kemik doku içte süngerimsi kemik bulunur.
Not. Süngerimsi kemik doku kırmızı kan hücrelerini yapar.
KEMİK OLUŞUMU VE KONTROLÜ: Kemiğin bir kısmı bağ dokudan bir kısmıda kıkırdak dokudan gelişir. Kemiklerde yapım ve yıkım beraber olur. Büyüme döneminde yapım hızlı iken yaşlılıkta yıkım hızlıdır. Orta yaşlarda ise yapım ve yıkım dengededir.
Kan ile kemikler arasında Ca ve P iyonu alış verişi olur. Bunu düzenleyen dengeli beslenme vitaminler ve hormonlar genetik faktörler etkili olur.
Böbrek ve sindirim kanalı ile devamlı Ca P ihtiyacı karşılanırken aynı zamanda kemiklerde bu iyonların kaybını önler. İhtiyacı karşılar.
Kemik oluşumunda A vitamini büyümesini, C vitamini eksikliğinde kırılma ve zayıflama olur
D vitamini ise Ca, P emilimini sağlar. Etkilidir. Eksikliklerinde kemik yumuşar.
Parat hormonu(Ca kana geçer)ile Kalsitosin hormonu (Ca kemiğe geçer)kan ile kemik arasında Ca dengesini düzenler.
Hipofiz bezi salgısı büyüme hormonları ve Böbrek üstü bezlerinin kabuk bölgesi hormonları mineralkortikoitler mineral dengesini sağlar.
Not: Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi dolayısıyla boyca büyüme durur.
Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda gerçekleşir.( Sadece T lenfositleri timusta, B lenfositleri sindirim sistemi lenfoid yapılarında olgunlaşır.)
B.KIKIRDAK DOKU
Embriyonun mezoderm tabakasından gelişmiş. Omurgalılarda bulunur. Köpek balıkların iskeleti kıkırdak dokudur. Omurgalılarda iskelet başlangıçta kıkırdaktır. Sonra kemik dokuya dönüşür.
Vücudun esnek dokusudur. Kan damarı, lenf doku, sinir doku bulunmaz. İskelete çizgili kaslarla bağlıdır. Oksijen tüketimi azdır. Hücreler difüzyonla beslenir. Atıklar difüzyonla uzaklaştırılır.
Kıkırdak doku, kıkırdak hücresi kondrosin ve kıkırdak doku ara maddesi kondrin den oluşur.
Kıkırdak hücrelerine kondrosit denir. Hücreler ara madde içinde kendilerine ait lagün denen kovucuklarda ya tek ya da üçlü dörtlü gruplar halinde bulunur. Hücrelerin çekirdekleri büyük, sitoplâzmalarında sentrozom, Golgi çismi, mitokondri lipit, glikojen, çok az su bulunur.
Ara madde iki farklı fibrilden oluşur.
1.Elastiki fibril
2.Kollojen fibril.
Bu iki fibrillerin arasını dolduran ve sertlik kazandıran kondrin denen madde vardır. Ara madde içine gömülü olan Kollojen lifler kıkırdak dokuya sağlamlık kazandırırken elastiki lifler esneklik kazandırır. Ara maddenin özelliğine göre üçe ayrılır.
1.Fibröz kıkırdak. Ara maddede Kollojen lifler fazla. ara madde gri renkte. Basınç ve çekmeye karşı dayanıklıdır. Omur aralarında bulunur.
2.Elastik kıkırdak. Ara maddede Kollojen liflerle elastiki lifler fazla. Ara madde sarı renkte. Elastiki lifler Kollojen lifleri kuşatabilir. Kulak, gırtlak, küçük bronşlarda bulunur. Bunlar sonradan kemikleşmez.
3.Hiyalin kıkırdak. Ara maddede Kollojen lifler fazla ancak homojen yapıda. Jelatimsi yapıda. Taziklere karşı dayanıklı. Kaburgaların omurlara bağlandığı yerlerde burun ve bronşlarda bulunur. Sonradan kemikleşme ve yıkım olabilir.
EKLEM YAPISI VE ÇEŞİTLERİ
Kemikler, yan yana ve uç uca geldiklerinde görevlerine ve hareket durumlarına göre aralarında bağlantılar yaparlar. Bu bağlantılara eklem denir. Eklemler hareket derecesine göre üç bölümde incelenir:
OYNAMAZ EKLEMLER: Kafatası gibi iskeletin hareket etmeyen kısımlarındaki kemiklerde görülür. Kemikler, çok sıkı şekilde birbirine testere dişi gibi girinti ve çıkıntılarla bağlıdır (Şekil 3.14).
AZ OYNAR EKLEMLER: Hareketleri sınırlı olan eklemlerdir. Omurların eklemleri bu tiptir. Omurlar birbiri üzerine doğrudan doğruya binmezler, aralarında fibröz kıkırdaktan yapılmış yastıklar (diskler) vardır. Aynı zamanda omurlar birbirleriyle ligamentler (kirişler) aracılığıyla bağlanmıştır. Kaburgaların göğüs kemiği ile yaptığı eklem de az oynar ekleme örnektir. Omurlarda disklerin kaymasıyla bel fıtığı denen omurga rahatsızlıkları oluşur.
OYNAR EKLEMLER: Çoğunlukla vücudun hareket görevini üzerine almış kemikler arasında görülen tam hareketli eklemlerdir. Bu eklemlerde, iki kemikten birinin çıkıntısı ile diğerinin girintisi birbirine uyacak şekildedir (Şekil 3.15). İki kemiğin arasında sinoviyal boşluk olduğundan kemiklerin serbest hareket etmesi sağlanır.. Eklem kıkırdakları kemiklerin uçunu örterek hem onlara uçlarda düzgünlük verir; hem de kısmen esneklik kazandırır. Sinoviyal boşluğu içten saran sinoviyal zar vardır. "Sinoviyal zar", kan ve lenf damarların-dan sinoviyal sıvıyı (eklem sıvısı) süzmeye yarar. Bu sıvı eklemlerin kaygan olmasını sağlar. İleri yaşlarda eklem katılaşmaları bu süzme görevinin bozukluğundan olur. Eklemleri oluşturan kemikler birbirlerine ligamentler ve kısmen kaslarla bağlanır. Eklemlerin üzerinde eklemi koruyan eklem kapsülü bulunur.
KAS DOKU VE ÇEŞİTLERİ
İskeletin hareketlerini sağlayan dokudur.
Kasılıp gevşeme yeteneğine sahip hücrelerde ara madde yoktur.
Kas hücresi sitoplâzmasına sarkoplazma,
Hücre zarına ise sarkolenma,
E.R ise sarkoplazmik retikulum denir.
Sarkoplazma da miyofibril denen telcikler kasılmayı sağlar. Miyofibril aktin ve miyozin proteinlerinden oluşur.
Hücrelerinde bol miktarda mitokondri bulunur.İnsan vücudundaki kasların %80 çizgili %20 düz ve kalp kaslardır.
KASLARIN GÖREVLERİ:
1-Hareket
2-Madde taşınması
3-Şekil ve korumanın gerçekleşmesi
4-Isı üretimi
KASLAR
1.Düz kaslar
2.Çizgili kaslar
3.Kalp kası
Diye incelenir
ÇİZGİLİ KASLAR=İSKELET KASI
Hücreler silindirik ve çok çekirdeklidir.
İskelete bağlı olup istemli hareketi sağlar.
Hızlı çalışır, çabuk yorulur.
Her bir miyofibril protein yapılı aktin ve miyozin fibrillerden oluşur.
İnce olan aktin ışığı az kırar ve acık renklidir. Miyozin fibril ışığı kırmaz ve koyu görünür.
Çizgili kaslarda Fe içeren protein olduğundan rengi kırmızıdır.
DÜZ KASLAR
Mekik şeklinde yapıları var. Tek çekirdeklidir.
Kasılmaları yavaş fakat ritmik olup çabuk yorulmazlar.
İsteğimiz dışında çalışır. İç organ yapılarında(Dolaşım, sindirim, üreme, boşaltım) bulunur.
KALP KASI
Bir veya iki çekirdekli olup silindirik yapıda olmayıp oval yapıdadır.
Kalp kası bantlaşma gösterir.
Düz kas gibi istemsiz çalışır(Ritmik=sürekli)
Çizgili kas gibi hızlı çalışır.
İSKELET KASININ KASILMA MEKANİZMASI
Kasların kasılmasını sağlayan en küçük uyarı şiddetine eşik şiddeti denir.
Eşik şiddeti altındaki ve üstündeki uyarılara kas cevap vermez. Buna ya hep ya hiç kuralı denir.
Uyarılan kasın kasılıp eski haline gelmesine kas sarısı ya da kasıl sarsılma denir.
1.Gizli evre. Kasılmaya başladığı evre
2.Kasılma evresi
3.Gevşeme evresi
Kas tonosu: Bilinç acık iken dinlenme halindeki durumdur.
Bilinç kaybında vücut hafif kasılı kalır.
Çizgili kasların ince yapılı aktin proteinli kısmına I bandı denir.
I.Bandının ortasından dikey olarak Z bandı geçer.
Aktin-Miyozin ipliklerinin olduğu Miyozin proteinlerden oluşan kısma A bandı denir.
A.Bandını ortasında miyozin proteinlerinin oluşturduğu H bandı vardır.
İki Z çizgisi arasında sarkomer denir. Kasılma birimi sarkomerdir.
Kasılma Aktin ipliklerinin miyozin iplikleri üzerinde kayması ile olur.
Kasılma sırasında
A bandı boyu değişmez.
I Bandı boyu kısalır.
H Bandı görülmez.
Kasılmada iki Z çizgisi yakınlaşır.
Kasın boyu kısalır.
Kasın hacmi ve kütlesi değişmez.
KAS KASILMASININ KİMYASAL OLARAK ACIKLANMASI
Çizgili kasların kasılmasını beyin kontrol eder.
Beyinden gelen motor sinirinin akson uçları ile kaslar arasındaki boşluğa aseti kolin, nöradrenalin gibi salgılar boşaltılır. Bu salgılar Na iyonlarının kas hücre zarından geçişini hızlandırır. Bu geçiş elektriksel değişime neden olur. Bu değişim sarkoplazmik retiikulumları etkiler. Burada depolanan Ca iyonlarının aktin ve miyozin iplikleri arasına yayılır. Burada ATP’ az enzimi aktif hale gelir.ATP den P açığa çıkar ve serbest kalan enerji Ca iyonlarını tekrar sarkoplazmik retikuluma taşınmasında ve aktin ipliklerinin miyozin iplikleri üzerinde kaymasını sağlar.Sarkoplazmik retikuluma Ca iyonları geçince kas gevşer.
Normal zamanlarda kasılma için enerji ATP den üretilirken Hızlı kasılmalarda Keratin fosfattan sağlanır.
Keratin fosfat+ADP-------Keratin+ATP (Keratin kinaz enzimi görev alır)
Kaslar dinlenme halinde iken reaksiyon tersine olur.
Keratin+ATP-----Keratin fosfat+ADP(Keratin kinaz enzimi görev alır)
Kasların uzun süre çalışmasında keratin fosfat yeterli olmaz ise kaslarda depo edilen Glikojen kullanılır. Glikojen öncelikle glikoza dönüşür. Glikozdan ATP üretilir. Oksijen yetersiz olduğunda laktik asit fermantasyonu ile Glikozdan ATP üretilir.
Oluşan laktik asit hücrelerden kana geçer ve beyni uyararak yorgunluk hissedilir.
Dinlenme halinde Laktik asit karaciğerde glikoza dönüşür..Bir kısmıda prüvik asite dönüşür.ATP sentezinde kullanılır.
Kas kasılmasında kullanılan ATP den elde edilen enerjinin bir kısmı ısı enerjisine dönüşür.
KASLARIN KASILMASINDA KULLANILANLAR
ATP, Keratin fosfat, Glikoz, Glikojen, Oksijen kas kasılamsında kullanılır.
KAS KASILMASINDA OLUŞANLAR
ADP, Keratin, Karbondioksit, Laktik asit ve ısı oluşur
Not: Kasılmanın enerji kaynağı ATP
1-Miyozinin aktin flamentini çekmesinde (Çoğu)
2-Ca iyonlarını sarkoplazmik retikuluma pompalamak
3-Na iyonlarını kas hücresi zarından dışarı pompalamak için kullanılır
Kaslarda kasılma hızı
DEĞERLENDİRME SORULARI-I.
1. Aşağıdakilerden hangisi iskelet sisteminin görevlerinden değildir?
A) Kasların kasılmasını sağlamak
B) Kan hücreleri üretmek
C) Vücudun büyümesi ve gelişmesini sağlamak
D) Bazı mineralleri depolamak
2.
I. Yapısında oynamaz eklemler vardır.
II. Beyin burada yer alır.
III. Kısa kemiklerden oluşmuştur.
Baş iskeleti için verilen yukarıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) I - II
D) II - III
3. Omurga ile ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Omur adı verilen kısa kemiklerden oluşur.
B) İçinde omurilik siniri vardır.
C) Boyun omurlarından iki tanesi başın hareketini sağlar.
D) Bel omurları, kaburgalar ve göğüs kemiği ile birlikte göğüs kafesini oluşturur.
4. Göğüs kafesinde, aşağıdaki organlardan hangisi korunur?
A) Akciğer – Kalp
B) Mide – Pankreas
C) Kalp – Karaciğer
D) Akciğer - Mide
5. Omuz kemeri, aşağıdaki hangi kemiklerin bir araya gelmesiyle oluşur?
A) Kaburga kemiği - Kürek kemiği
B) Kürek kemiği - Köprücük kemiği
C) Köprücük kemiği - Kaburga kemiği
D) Pazu kemiği - Köprücük kemiği
6. Omuz eklemi aşağıdaki yapılardan hangisini birbirine bağlar?
A) Dirsek kemiği ile omuz kemerini
B) Önkol kemiği ile dirsek kemiğini
C) Pazu kemiği ile kürek kemiğini
D) Omuz kemeri ile pazu kemiğini
7.
I. Omurlar
II. Kalça kemikleri
III. El kemikleri
Yukarıda verilen kemikler hangi kemik çeşitlerindendir?
Uzun kemik Kısa kemik Yassı kemik
A) II I III
B) I II III
C) III II I
D) III I II
8. Aşağıdakilerden hangisi kısa kemiklerden değildir?
A) Omurlar
B) Kol kemikleri
C) El bilek kemikleri
D) Ayak bilek kemikleri
9. Aşağıdaki yapılardan hangisinin içinde kırmızı kemik iliği bulunur?
A) Sert kemik
B) Süngerimsi kemik
C) Sarı ilik
D) Kemik zarı
10. Aşağıdakilerden hangisi oynamaz eklemlerdendir?
A) Diz eklemi
B) Omurlar arası eklem
C) Baş eklemleri
D) Omuz eklemi
11. Çizgili kasların ucunda kirişler bulunmaktadır. Buna göre kas kirişlerinin görevi nedir?
A) Kasların kemiğe tutunmasını sağlamak
B) Kasların kasılmasını sağlamak
C) Kaslarla sinirler arasındaki iletişimi sağlamak
D) Kasların gevşemesini sağlamak
12.
I. Çizgili kaslar
II. Düz kaslar
III. Kalp kası
Yukarıdaki kaslardan hangileri isteğimiz dışında çalışırlar?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I - III
D) II - III
13. İnsan iskeletinde, aşağıdakilerden hangisi kolda bulunmaz?
A) Pazu kemiği
B) Önkol kemiği
C) Dirsek kemiği
D) Baldır kemiği
14.
I. Kürek kemiği - Pazu kemiği
II. Kalça kemiği - Uyluk kemiği
III. Alın kemiği - Şakak kemiği
Yukarıdaki kemiklerin arasındaki eklemlerden hangisinde eklem sıvısı yoktur?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) I – II
D) I - III
15.
I. Enerji harcanır.
II. Isı açığa çıkar.
III. Kasların hepsi kasılır.
Elimizdeki kaşığı ağzımıza götürmek istediğimizde kolumuzdaki kaslarla ilgili olarak yukarıdaki olaylardan hangileri gözlenir?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) I – II
D) I - II - III
16. Kemiğin yapısında enine büyümeyi sağlayan yapı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) Kemik zarı
B) Süngerimsi kemik
C) Kıkırdak
D) Sert kemik
17. En fazla omur aşağıdakilerden hangisinin yapısında bulunur?
A) Sırt
B) Boyun
C) Bel
D) Sağrı
18.
I. Kemikleri birbirine bağlarlar.
II. Yapısında eklem bağı ve kapsülü vardır.
III. Kan hücresi üretirler.
Eklemlerle ilgili olarak yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I – II
D) I - II - III
DEĞERLENDİRME SORULARI. II
S.1.Aşağıdaki özelliklerin hangisi böceklere ait özeliktir.
I.Kaslar iskelete dış yüzeyden bağlanmıştır.
II. Vücut örtüsü kitindir.
III. Vücut dıştan segmentti görünür.
a.I b.I-II c.I-II-III d.II-III e.I-III
S.2.İskelet yapıları bakımından biri diğerinden farklıdır. Yapısı farklı olan hangisidir.
a.Kaplumbağa
b.Köpek balığı
c.Amip
d.Çekirge
e. Toprak solucanı
S.3.Kemiklerin gelişmesinde hangileri etkilidir.
I.D vitamini
II. Parat hormonu
III. Kalsitosin Hormonu
IV. Mineralkortikoitler
a.I-II b.I-II.III c.I-III d.II.III.IV e.I-II-III-IV
S.4.Kemiklerin onarımını ve gelişimini sağlayan yapı hangisidir.
a.periost
b.wolkman kanalı
c.kıkırdak
d.havers kanalı
e.sert kemik
S.5.Hareket sisteminin yapısını ve calışmasını sağlayan yapılar hangisidir.
I.sinir sistemi
II.Hormon sistemi
III.Kıkırdak doku
IV.Kemik doku
V.Duyu organları.
a.I-II-III b.I-II-III-IV-V c.I-II-III-IV d.III-IV-V e.I-IV
S.6.Hangisi kalp kasının özelliğidir.
I.Eşik şiddetinin altındaki uyarılara cevap vermez.
II.Eşik şiddeti artıkça kasılmalar fazlalaşır.
III.Eşik ve eşik üstü uyarılara aynı şekilde cevap verir
a.I b.I-II c.I-III d.II-III e.I-II-III
S.7.Çizgili kas yapısında şemada gösterilen A,I,Z,H bantlarının boylarında aşağıdaki değişimlerden hangisi gerçekleşirse sarkoplazmik retikulumda Ca iyonları bulunur.
H Z
=====I===== I =====I=====
---- I ---------I----------- I -----I bandı
=====I===== I =====I===== A bandı
a.H bandının görülmez olması
b.A bandının uzaması
c.I bandının uzaması
d.A bandının kısalması
e.Z bantlarının birbirinden uzaklaşması
S.8.Kas hücrelerinin kasılması için gerekli enerji(ATP) öncelik sırasına göre hangi bileşiklerden sağlanır.
I.Glikoz II.Glikojen III.Keratin fosfat.
a.I-II-III b.II-I-III c III-I-II d.III-II-I e.I-III-II
S.9.Çizgili kasların kasılmasında aşağıdaki olaylardan hangisi olmaz.
I.Aktinler(A bandı) hareket eder.
II.Miyozinler(I bandı) hareket eder
c.İki Z bandı arasında H bandı kaybolur.
a.I b.II c.III d.I-II e.II-III
S.10.Kasların ortak özelliği hangisidir.
a.İsteğe bağlı çalışırlar.
b.Miyofibriller yapılarında bulunur.
c.Enine bantları her zaman taşırlar.
d.Hücreler çok çekirdeklidirler.
e.Hücrelerinde sitoplazma bölünmez.
S.11.Kaslar sinir hücresinin uyarısı ile tepki gösterirler. Bu kas-sinir ilişkisi ile ilgili hangi ifade doğrudur.
a.Uyarını şiddeti ile kasın tepkisi orantılıdır.
b.Eşik değerindeki uyarıya kas bütün şiddeti ile tepki gösterir.
c.Kas her uyarıya tepki gösterir.
d.Eşik değerinden az uyarıya kaslar az tepki gösterir.
e.Eşik değerindeki uyarıya kas ard arda tepki verir.
S.13.İskelet sisteminin çalışmasında hangisi etkilidir.
a.Kortizol hormonu
b.Gastrin hormonu
c.İnsülin hormonu
d.Asetikolin hormonu.
e.Büyüme hormonu(STH)
S.14.Hangisi Tropizma hareketidir.
a.Stomaların gece kapanıp gündüz açılması
b.Pencere önüne konan çiçeğin ışığa yönelmesi
c.Çiçeğin gündüz açıp gece kapanması
d.Küstüm otuna dokunma ile yaprağın sarkması.
e.Öglenanın ışığa yönelmesi
S.15.Kasların kasılması sırasında hangileri azalır.
I.Keratin fosfat
II. Oksijen
III. ATP
IV. Sıcaklık
a.I-II-III b.IV c.II d.IV e.I-III
S.16.Aşağıdaki canlıların hangisinde hareketi sağlamada kaslar etkili değildir.
a.Arı
b.İnsan
c.Amip
d. Kuş
e.Kurbağa
S.17.Kasların bileşiminde hangi maddeler bulunmaz.
a.Glikojen
b.Nişasta
c.Su
d.Mg ve Ca
e.Aktin-Miyozin
S.18.Çizgili kasların yoğun çalışması sonunda kasta hangileri bulunur.
I.Aktin II. Miyozin III. Laktik asit IV.Ca V.CO2
a.I-II b.II-III c.II-IV d.III-V e.IV-V
S.19.Çizgili kasın kasılmasında hangisi meydana gelmez.
a.ısı
b.CO2
c.I.Bandı kısalır
d.H bandı görülmez
e.A bandı kısalır.
S.20.Dış iskeleti olmasına rağmen hareketi engellenmeyen canlı hangisidir.
a.Yengeç b.Salyangoz c. Midye d. Çekirge e.Istakoz
1.d 2.b 3.e 4.a 5.c 6.e 7.a 8.c 9.a 10.b 11.b 12.e 13.e 14.b 15.a 16.c 17.b 18.d 19.e 20.d
DEĞERLENDİRME SORULARI. III.
1.Periost(kemik zarı) görevini yazın.
2.Kemik dokunun iki görevini yazın
3. Kan damarı ve sinir bulunmayan hayvansal dokuları yazın
4.Dış iskeletin önemli özelliğini yazın.
5.İç iskeletin önemli özelliklerini yazın.
6.Kemik dokunu görevlerini yazın
7.Kıkırdak dokunun görevlerini yazın.
8Kalp kasının özelliğini yazın.
9.Çizgili kaslar kasılırken kullanılan.(gerekli olanları)yazın
10.Çizgili kaslar kasılırken üretilenleri yazın.
11.Eklem nedir çeşitlerini yazın.
12. Hızlı koştuğumuzda niçin yorgun hissederiz kendimizi.
13.Kasların görevlerini ve çeşitlerini yazınız.
14. Aşağıda doku ve hücreler eşleştirilmiştir. Hangisi yanlıştır.
a.Fibroblast-Bağ doku
b.Nöron-Sinir doku
c.Osteosit-Kemik doku
d.Goblet hücresi-Bağ doku
e.Osein-Kıkırdak doku
15. Kemik Dokunun yapısında hangisi bulunur.
a.Kondrosit
b.Fibroblast
c.Makrofaj
d.Osteosit
e.Gonglion
16. Çizgili kasların sarkomerinin karşılığı hangisidir.
a.İki Z bandı arası
b.Miyozinin boyu
c.Aktinin boyu
d.Aktin miyozin arası
e.İki aktin arası
